یائسگی دورانی از زندگی بانوان است که همراه با تغییرات زیادی در بدن اتفاق می‌افتد. این تغییرات که عمدتا هورمونی هستند، می‌توانند بر سلامت جسم و روان فرد تاثیر بگذارند. یکی از اصلی‌ترین نگرانی‌های زنان در دوران یائسگی، ریزش مو یا خشک و کم پشت شدن موها است. در این دوران موها درخشندگی خود را از دست میدهند و ظاهری ناسالم به خود می‌گیرند. این موضوع می‌تواند برای بسیاری از زنان آزاردهنده باشد.
در این مقاله ما درباره یائسگی، ریزش مو در این دوران و روش‌های مقابله با ریزش موی مرتبط با یائسگی صحبت می‌کنیم. با ما همراه باشید.
ارتباط ریزش مو و یائسگی
یائسگی زمانی است که قاعدگی برای مدت حداقل ۱۲ ماه اتفاق نیفتد و در اثر کاهش سطح هورمون‌های استروژن و پروژسترون در بدن ایجاد می‌شود. معمولا یائسگی در سنین ۴۵ تا ۵۵ سال اتفاق می‌افتد اما گاهی ممکن است به دلیل برخی دلایل پزشکی مانند برداشتن رحم، درمان سرطان یا عوامل ژنتیکی در سنین پایین‌تر آغاز شود. یائسگی می‌تواند از نظر جسمی و روانی چالش‌برانگیز باشد اما راهکارهای متعددی برای کنترل علائم طولانی مدت یائسگی وجود دارد. بهتر است درباره علائم یائسگی و راه‌های مدیریت آن‌ها با پزشک مشورت کنید.
یائسگی و ریزش مو برای بسیاری از افراد به صورت هم‌زمان اتفاق می‌افتد. مطالعات نشان میدهند بیش از نیمی از زنان درجاتی از کم‌پشت شدن یا ریزش موی مرتبط با یائسگی را تجربه می‌کنند. با این وجود، کاهش ترشح هورمون‌ها و ریزش موی ناشی از آن ممکن است سال‌ها پیش از شروع یائسگی (دوران پیش از یائسگی) شروع شود و تا زمان پایان تغییرات یائسگی ادامه پیدا کند.
علائم ریزش موی ناشی از یائسگی
ریزش موی ناشی از یائسگی ممکن است در ابتدا مشخص نباشد. همه انسان‌ها به طور طبیعی روزانه ۵۰ تا ۱۰۰ تار مو از دست میدهند. در دوران پیش از یائسگی، سرعت ریزش مو افزایش پیدا می‌کند. اولین علائم ریزش موی ناشی از یائسگی بسیار نامحسوس هستند، برای مثال:
- برس مویتان را باید بیشتر از قبل تمیز کنید.
- حین استحمام موی بیشتری درکف حمام مشاهده می‌کنید.
- روی بالش، لباس، اطراف خانه یا ماشین موهای بیشتری می‌بینید.
- شکستگی مو بیشتر اتفاق می‌افتد.
از آنجایی که ریزش مو به آهستگی اتفاق می‌افتد، ممکن است مدتی طول بکشد تا شما متوجه تغییر موهایتان در آینه شوید. ممکن است فرق سرتان پهن‌تر شود، موی دم اسبی باریک تر به نظر بیاید و موها ظاهری کم حجم و بدون درخشندگی به خود بگیرند.
پس از مدتی که ریزش مو ادامه پیدا کند، متوجه کم‌پشت شدن مو در مرکز سر و خط رویش مو در ناحیه پیشانی می‌شوید. این بخش‌های کم‌پشت ممکن است در پشت سر، بالای سر یا نزدیک گردن هم ایجاد شوند.
ریزش موی ناشی از یائسگی ممکن است در موهای بدن هم دیده شود. بسیاری از زنان متوجه کاهش یا توقف رشد موهای دست‌ها، پاها و زیر بغل خود می‌شوند. موهای ناحیه تناسلی هم ممکن است کم حجم شوند و قسمت‌های بدون مو روی آن ایجاد شود. حتی ممکن است حجم ابروها و مژه‌ها هم کاهش پیدا کند.
علل بروز ریزش موی ناشی از یائسگی
نوسانات هورمونی علت اصلی ریزش موی مرتبط با یائسگی هستند. این نوع ریزش مو ممکن است در هر کدام از سه مرحله یائسگی اتفاق بیفتد:
- پیش یائسگی: این دوره، بازه زمانی پیش از آغاز دوران یائسگی است که در آن نوسانات هورمونی شروع می‌شود؛ البته خود فرد ممکن است متوجه تغییرات نشود و قدرت باروری هنوز وجود دارد. این دوره معمولا در دهه ۴۰ زندگی آغاز می‌شود و می‌تواند تا ۱۰ سال ادامه داشته باشد.
- یائسگی: یائسگی زمانی است که ۱۲ ماه متوالی از آخرین قاعدگی گذشته باشد. میانگین سن یائسگی ۵۱ سال است.
- پس یائسگی: این دوره پس از شروع قطعی یائسگی آغاز می‌شود و تا پایان عمر ادامه دارد.
در دوران پیش از یائسگی، سطوح استروژن و پروژسترون کاهش می‌یابد. این هورمون‌ها در رشد موها و تراکم و پرپشتی آن‌ها نقش دارند. با کاهش سطح این دو هورمون، موها کم‌پشت می‌شوند و سرعت رشدشان هم کاهش می‌یابد.
کاهش پروژسترون و استروژن باعث افزایش آندروژن‌ها می‌شود. آندروژن‌ها هورمون‌های مردانه هستند که در زنان در مقادیر کمتر از مردان یافت می‌شود. آندروژن‌ها می‌توانند باعث کوچک‌شدن فولیکول‌های مو و ریزش موی آندروژنیک یا ریزش مو با الگوی زنانه شوند.
چگونه ریزش موی ناشی از یائسگی را درمان کنیم؟
درمان ریزش موی ناشی از یائسگی شامل اصلاح سبک زندگی، استفاده از داروها و درمان‌های تخصصی است.
۱) ماینوکسیدیل
ماینوکسیدیل یک داروی بدون نسخه برای درمان ریزش مو با الگوی مردانه است که در افرادی که دچار ریزش موی مرتبط با آندروژن‌ها هستند هم کاربرد دارد. مطالعات نشان داده‌اند ماینوکسیدیل موضعی می‌تواند باعث رشد مجدد مو در ریزش مو با الگوی زنانه شود.
توجه ≫
شروع اثر این دارو ممکن است کمی زمان‌بر باشد. علاوه بر این، در صورت قطع مصرف ماینوکسیدیل، موهایی که رشد کرده‌اند دچار ریزش شدید می‌شوند. در نتیجه برای حفظ نتایج مصرف دارو باید آن را به صورت دائمی استفاده کرد.
عوارض جانبی شایع ماینوکسیدیل موضعی شامل رویش موی زائد صورت، خارش، خشکی، پوسته‌پوسته شدن یا سوزش پوست است. با اینکه بروز عوارض جانبی شدید نادر است اما در صورت بروز تورم صورت، مشکل در تنفس، سبکی سر، ضربان قلب سریع یا درد قفسه سینه بلافاصله کمک پزشکی بگیرید.
نکته: مصرف ماینوکسیدیل موضعی در دوران بارداری ممنوع است.
۲) سایر داروها
- فیناستراید: این دارو معمولا برای ریزش مو با الگوی مردانه تجویز می‌شود. بعضی مطالعات نشان داده‌اند داروی فیناستراید در کمک به رشد مجدد موها در خانم‌ها نیز موثر است.
- اسپیرونولاکتون: این دارو که معمولا برای درمان آکنه کاربرد دارد، ممکن است برای درمان ریزش موی ناشی از یائسگی موثر باشد. با اینکه به نظر نمی‌رسد این دارو به رشد مجدد موها کمک کند، اما مطالعات نشان داده است به پیشگیری از ریزش بیشتر موها و بهبود کیفیت و ضخامت آن‌ها در ۴۰ درصد افراد مبتلا به ریزش مو با الگوی زنانه کمک می‌کند.
نکته مهم≫
فیناستراید و اسپیرونولاکتون در دوران بارداری منع مصرف دارند. پس اگر احتمال بارداری می‌دهید یا قصد باردارشدن در آینده نزدیک را دارید از این داروها استفاده نکنید. این دو دارو با تغییر سطح هومون‌ها در بدن می‌توانند منجر به ایجاد مشکلات مادرزادی یا سقط جنین شوند.
۳) میکرونیدلینگ
میکرونیدلینگ یکی از روش‌های کنترل ریزش مو است. این تکنیک شامل استفاده از یک غلتک با هزاران سوزن ریز است که باعث ایجاد سوراخ‌های میکروسکوپی روی پوست می‌شود. این آسیب کنترل‌شده باعث ایجاد یک پاسخ سیستم ایمنی می‌شود که به بهبود رشد مو کمک می‌کند. مطالعه روی استفاده از روش میکرونیدلینگ برای رشد مجدد مو نشان می‌دهد که این روش باعث افزایش تراکم، ضخامت و کیفیت مو در ریزش موی آندروژنیک می‌شود. برای دست‌یابی به بهترین نتایج معمولا استفاده از روش میکرونیدلینگ همراه با ماینوکسیدیل موضعی توصیه می‌شود.
۴) مزوتراپی
مزوتراپی نیز روشی مشابه میکرونیدلینگ است، با این تفاوت که صرفا از طریق ایجاد زخم‌های میکروسکوپی انجام نمی‌شود، بلکه ترکیبات متفاوتی تحت عنوان کوکتل مزوتراپی که می‌توانند به بهبود وضعیت پوست سر و رشد موها کمک کنند نیز در حین این پروسه داخل پوست تزریق می‌شود.
۵) لیزردرمانی
لیزردرمانی یا نوردرمانی با تاباندن نور با شدت کم به پوست سر، واکنشی را فعال می‌کند که به رشد موهای جدید می‌انجامد. به نظر می‌رسد نور باعث افزایش تعداد فولیکول‌های مو و افزایش ضخامت تارهای مو می‌شود.
۶) کاشت مو
اگر ریزش موی ناشی از یائسگی شدید باشد، کاشت مو می‌تواند کمک‌کننده باشد. کاشت مو یک پروسه جراحی است که موها را از یک بخش بدن (معمولا پشت سر) جدا می‌کند و به نقاط بدون مو پیوند می‌زند. کاشت مو روش‌های مختلفی دارد که با توجه به شرایط هر فرد توسط پزشک تعیین می‌شود.
۷) هورمون‌درمانی
همان‌طور که گفته شد هورمون‌ها نقش بسیار مهمی در ریزش موی ناشی از یائسگی دارند؛ بنابراین درمان‌های هورمونی مانند هورمون درمانی جایگزین (HRT) می‌تواند به بهبود رشد مو کمک کند.
البته از این روش برای درمان علائم مختلف یائسگی و پیش از یائسگی استفاده می‌شود و به تنهایی برای درمان ریزش مو کاربرد ندارد.
۸) کاهش استرس
تغییرات هورمونی ناشی از یائسگی می‌تواند باعث افزایش سطح استرس شود. در این صورت برقراری مجدد تعادل هورمونی ممکن است مشکل باشد. به طور کلی، استرس یکی از دلایل شایع ریزش مو است.
برای کنترل سطح استرس، می‌توانید از تکنیک‌های کاهش استرس مانند مدیتیشن، تکنیک‌های تنفسی و یوگا استفاده کنید.
ورزش منظم مانند پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری و کوهنوردی هم می‌تواند در کاهش استرس نقش قابل توجهی داشته باشد.
۹) رژیم غذایی متعادل
رژیم غذایی نقش مهمی در تعادل هورمونی دارد. مطالعات نشان میدهند افرادی که دچار ریزش مو در دوران یائسگی می‌شوند ممکن است همه مواد مغذی مورد نیاز را به میزان کافی دریافت نکنند. داشتن رژیم غذایی متعادل و سرشار از مواد ضروری می‌تواند به کاهش ریزش مو کمک کند.
برخی از مواد مغذی اصلی که باید در رژیم غذایی شما باشند، شامل موارد زیر است:
- پروتئین: پروتئین می‌تواند فولیکول‌های مو را تقویت کند، باعث استحکام تارهای مو شود و در نتیجه ریزش مو را کاهش دهد. پروتئین را می‌توان با مصرف گوشت بدون چربی، فرآورده‌های سویا، لبنیات، آجیل و انواع لوبیا دریافت کرد.
- چربی‌ها: چربی‌های سالم مانند اسیدهای چرب امگا-۳ و امگا-۶ در تولید هورمون‌های استروئیدی که از موها و پوست محافظت می‌کنند، نقش دارند. این چربی‌ها در ماهی‌های چرب، دانه کتان، دانه سویا و روغن‌های گیاهی یافت می‌شوند.
- ویتامین‌ها: ویتامین‌های A، B، C و D در سلامت مو نقش مهمی دارند. دریافت میزان کافی از این ویتامین‌ها برای کمک به کنترل ریزش موی ناشی از یائسگی حیاتی است. مرکبات، فلفل قرمز، سبزیجات دارای برگ سبز، گوجه‌فرنگی، هویج، زرده تخم‌مرغ، لبنیات، گوشت قرمز و مرغ سرشار از این ویتامین‌ها هستند.
- مواد معدنی: زینک، آهن، مس، سلنیوم، کلسیم و منیزیم برای رشد مناسب مو اهمیت فراوانی دارند. مصرف ماست، پنیر، انواع توت، سبزیجات نشاسته‌ای و سبزیجات دارای برگ سبز برای دریافت مواد معدنی مورد نیاز توصیه می‌شود.
نکته مهم≫
در مورد مصرف فرآورده‌های سویا با احتیاط عمل کنید؛ برخی افراد به سویا آلرژی دارند و علائمی مانند تورم در لب‌ها، صورت، زبان، معده، مشکلات پوستی شبیه به اگزما، حس سوزن‌سوزن‌شدن و یا تلخی در دهان، درد در لوله گوارش و اسهال و استفراغ را تجربه می‌کنند.
توجه: در صورت لزوم می‌توانید با مشورت پزشک در کنار رژیم غذایی مناسب از مکمل‌ها هم استفاده کنید. علاوه بر این مصرف آب کافی می‌تواند به حفظ سلامت پوست و موها کمک کند و با افزایش گردش خون باعث تغذیه بهتر فولیکول‌های مو شود.
۱۰) روش‌های ملایم مراقبت از مو
برای جلوگیری از آسیب بیشتر به موها بهتر است از روش‌های ملایم برای مراقبت از مو استفاده کنید و ابزارهای حرارتی حالت‌دادن به مو مانند سشوار یا اتوی مو را کنار بگذارید. تا حد ممکن اجازه دهید موها در هوای آزاد خشک شوند.
اگر موهایتان مستعد گره‌خوردن است هر زمان ممکن بود آن را ببافید یا به‌شکل گوجه‌ای شل ببندید اما از کشیدن و سفت بستن موها اجتناب کنید چون هم به فولیکول مو آسیب می‌رسد و هم تارهای مو شکننده می‌شوند.
استفاده از محصولات آب‌رسان و تغذیه‌کننده مو مانند ماسک مو، کرم مو و اسپری مو، به بهبود سلامت و افزایش رشد موها کمک می‌کند.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر دچار ریزش مو هستید با پزشک خود در این باره صحبت کنید. با اینکه یائسگی معمولا با ریزش مو همراه است اما بیماری‌های دیگری هم ممکن است باعث ریزش مو یا تشدید آن شوند، مانند:
- کم‌خونی
- استرس
- مشکلات تیروئید
- نارسایی غدد فوق کلیه
- پسوریازیس پوست سر
- عوارض جانبی برخی داروها
- کمبودهای تغذیه‌ای از جمله کمبود، آهن، پروتئین و زینک
برای تشخیص ریزش موی ناشی از یائسگی باید ابتدا ابتلا به این بیماری‌ها رد شود.
سخن پایانی
یائسگی علائم مختلفی دارد مانند گر گرفتگی، بی‌خوابی، تغییر خلق و برای بعضی افراد ریزش مو. تقریبا نیمی از زنان در دوران یائسگی دچار ریزش مو می‌شوند که علت اصلی آن کاهش سطح هورمون‌های زنانه است. اما عوامل دیگری هم ممکن است در ریزش مو نقش داشته باشند؛ پس بهتر است در صورت ریزش شدید مو برای تشخیص علت اصلی با پزشک مشورت کنید.
گزینه‌های درمانی این مشکل شامل داروهایی مثل ماینوکسیدیل و پروسه‌هایی مثل مزوتراپی هستند. تغییرات سبک زندگی مانند کاهش استرس، ورزش‌کردن، عدم مصرف دخانیات و داشتن رژیم غذایی متعادل و خواب سالم و کافی هم به کاهش ریزش مو کمک می‌کنند.
