همه انواع پوست – خشک، چرب یا مختلط – برای سالم ماندن و داشتن ظاهری زیبا به رطوبت کافی نیاز دارند. رطوبترسانی به پوست برای عملکرد طبیعی آن ضروری است. در میان فرآورده‌های مراقبت از پوست، محصولات متفاوتی برای رطوبترسانی به پوست وجود دارند که مهم‌ترین آن‌ها کرم‌های مرطوب کننده و آبرسان هستند.
در آبرسانها از مواد جاذب رطوبت (هومکتانت) برای جذب آب از محیط اطراف به پوست استفاده می‌شود. از طرف دیگر، مرطوب کننده‌ها بیشتر به چرب‌ماندن پوست کمک می‌کنند تا مانع خشک‌شدن آن شوند.
هنگامی که پوست شما دهیدراته و کم آب است، نیاز به آبرسان دارد. پوست خشک و پوسته‌پوسته هم نیازمند استفاده از مرطوب کننده است. البته بسیاری از فرآورده‌هایی که به عنوان مرطوب کننده به فروش می‌رسند، هر دو ویژگی مرطوب کنندگی و آبرسانی را دارند.
در این مقاله به تفاوت بین مرطوب کننده و آبرسان، ترکیبات سازنده و کاربردهای مختلف آن‌ها خواهیم پرداخت. همچنین توضیح می‌دهیم نیاز پوست خود را چگونه تشخیص دهید. با ما همراه باشید.
چرا پوست رطوبت خود را از دست می‌دهد؟
برخی شرایط باعث ازبین‌رفتن رطوبت طبیعی پوست می‌شوند. از جمله:
- بالا رفتن سن
- اگزما یا درماتیت آتوپیک
- سبک زندگی نادرست
- برخی بیماری‌ها
بالا رفتن سن
پوست، دارای یک سد محافظ طبیعی از جنس هیدرولیپید (ترکیبی از آب و چربی) است. با بالا رفتن سن، این سد محافظ شروع به تجزیه می‌کند و در نتیجه پوست رطوبت خود را از دست می‌دهد. از بین رفتن چربی‌هایی که در حالت عادی رطوبت را به دام می‌اندازند، منجر به خشکی پوست می‌شود.
اگزما یا درماتیت آتوپیک
اگزما یا درماتیت آتوپیک بیماری شایعی است که در آن سد محافظ پوست، بیشتر مستعد ازدست‌دادن یکپارچگی خود می‌شود. افراد مبتلا به اگزما باید محصولات مراقبت از پوست و موی خود را با دقت بسیار انتخاب کنند و مراقبت تماس پوست خود با عوامل محرک مانند شوینده‌ها، برخی فلزات و پارچه‌ها نیز باشند.
سبک زندگی نادرست
سبک زندگی نادرست می‌تواند باعث خشکی پوست در افراد شود. البته اصلاح آن معمولاً به سادگی امکان‌پذیر است.
از جمله این موارد می‌توان به مسائل زیر اشاره کرد:
- گذراندن زمان طولانی در سرما یا گرما
- استفاده از صابون‌ها، مواد شوینده و مواد شیمیایی قوی
- استفاده از لیف و اسفنج زبر یا فرآورده‌های لایه‌بردار
- مصرف‌نکردن آب کافی
- تعریق زیاد
- افزایش دفع ادرار در اثر مصرف کافئین یا داروهای دیورتیک (مُدِر)
- حمام‌‌کردن با آب داغ و به مدت طولانی
برخی بیماری‌ها و شرایط خاص
در مواردی، برخی بیماری‌ها یا شرایط خاص، باعث خشکی پوست می‌شوند، از جمله:
- بیماری تیروئید
- دیابت
- یائسگی
- سندرم شوگرن (یک بیماری خودایمنی مزمن که در آن سیستم ایمنی به غدد تولیدکننده رطوبت در چشم‌ها، دهان و سایر قسمت‌های بدن حمله می‌کند و باعث ایجاد خشکی مزمن می‌شود.)
- تغذیه ضعیف
در صورت درگیری با هریک از این موارد، پزشک می‌تواند برای یافتن بهترین درمان به شما کمک کند.
نکته: پوست نوزادان و کودکان نیز به دلیل اینکه مانند بسیاری دیگر از اعضای بدن‌شان نابالغ است، لایه محافظ کاملی ندارد و به راحتی خشک شده و در معرض آسیب قرار می‌گیرد. دلیل توصیه اکید متخصصان به استفاده از کرم یا لوسیون مرطوب کننده مخصوص نوزادان و کودکان همین است.
فرآورده‌های مرطوب کننده و آبرسان
مرطوب کننده‌ها و آبرسانها به دلیل داشتن ترکیبات متفاوت، می‌توانند برای رفع نیازهای متفاوتی عمل کنند. داشتن اطلاعاتی در مورد ترکیبات مختلفی که در محصولات مرطوب‌کننده و آبرسان به کار می‌روند، به شما کمک می‌کند محصول متناسب با پوست‌تان را انتخاب کنید.
آبرسان
آبرسانها با جذب آب به پوست از طریق مواد جاذب رطوبت (هومکتانت) عمل می‌کنند. هومکتانت‌ها ترکیباتی هستند که رطوبت پوست را با جذب آب از هوای اطراف افزایش می‌دهند. به‌علاوه، این ترکیبات می‌توانند آب را از لایه‌های زیرین پوست (درم) نیز جذب کنند و آن را به خارجی‌ترین لایه (اپیدرم) برسانند.
برای مثال، هیالورونیک اسید، یک آبرسان عالی است که برای همه انواع پوست به خوبی عمل می‌کند. از میان ترکیبات دیگری که به عنوان هومکتانت کاربرد دارند، می‌توان موارد زیر را نام برد:
- عسل
- ژلاتین
- اوره
- سوربیتول
- پنتنول
- گلیسرین
- عصاره آلوئه‌ورا
- آلفا هیدروکسی اسیدها
مرطوب کننده
از نظر علمی، مرطوب کننده‌ها محصولاتی هستند که مانع تبخیر آب و خشک‌شدن پوست می‌شوند. انواع ترکیبات مرطوب کننده شامل موارد زیر است:
- هومکتانت‌ها: این ترکیبات علاوه بر اثر آبرسانی، مرطوب کننده هم هستند.
- ترکیبات پوشاننده: روغن‌ها و چربی‌هایی هستند که با ایجاد یک لایه روی سطح پوست، مانع ازدست‌رفتن آب می‌شوند، پوست را نرم می‌کنند و خشکی آن را کاهش می‌دهند. مانند وازلین، موم زنبور عسل، روغن معدنی و لانولین.
- ترکیبات نرم‌کننده پوست: این مواد عملکرد محافظتی پوست را تقویت می‌کنند و بافت و ظاهر پوست را بهبود می‌بخشند. مانند اسیدهای چرب و الکل‌های چرب از جمله بوتیلن گلایکول. بعضی ترکیبات مانند روغن آرگان، روغن نارگیل و شی باتر هم دارای اثر پوشانندگی هستند و هم باعث نرم کردن پوست می‌شوند.
- ترکیبات جوان‌کننده پروتئینی: پروتئین‌هایی هستند که با بازسازی پروتئین‌های اساسی پوست، به جوان‌سازی آن کمک می‌کنند؛ مانند کلاژن، کراتین و الاستین.
- اسکوالن: یک ترکیب آلی است که در برخی روغن‌های گیاهی، بعضی انواع روغن ماهی و نیز سبوم (چربی ترشح‌شده از پوست) انسان یافت می‌شود.
امروزه از مواد موثره‌ای مانند سرامیدها نیز برای بازسازی سد لیپیدی و حفظ آب پوست در فرمولاسیون مرطوب کننده‌ها استفاده می‌شود.
تفاوت مرطوب کننده و آبرسان
همان‌طور که در بخش قبل متوجه شدید، آبرسانها و مرطوب‌کننده‌ها فرمولاسیون متفاوتی دارند و برای رسیدن به اهداف متفاوتی طراحی شده‌اند؛ اما هر دو نوع محصول برای حفظ سلامتی و طراوت پوست اهمیت دارند. بعضی از تفاوت‌های اصلی این دو نوع فرآورده عبارت‌اند از:
- میزان آب: آبرسانها حاوی درصد بالایی آب یا ترکیبات بر پایه آب مانند هیالورنیک اسید هستند که برای افزایش میزان رطوبت پوست و بهبود آبرسانی طراحی شده‌اند. از طرف دیگر مرطوب‌کننده‌ها بیشتر حاوی ترکیبات بر پایه روغن مانند امولینت‌ها (نرم‌کننده‌های پوست) هستند که به حفظ رطوبت در پوست و پیشگیری از تبخیر و ازدست‌رفتن آب کمک می‌کنند.
- بافت محصول: آبرسانها معمولا سبک هستند و قوامی مانند آب یا ژل دارند که به آن‌ها اجازه می‌دهد به راحتی جذب پوست شوند. اما مرطوب‌کننده‌ها غلیظ‌تر هستند و قوامی مانند کرم دارند که باعث می‌شود سد محافظی روی پوست ایجاد کنند و مانع ازدست‌رفتن آب شوند.
- ترکیبات: همان‌طور که در بخش‌های قبلی گفته شد، آبرسانها معمولا حاوی ترکیباتی مانند هیالورونیک اسید، گلیسرین و آلوئه‌ورا هستند که به جذب و حفظ رطوبت کمک می‌کنند. اما در ساخت مرطوب‌کننده‌ها معمولا از ترکیباتی مانند روغن‌های گیاهی، کره‌ها و موم‌ها برای نرم‌کردن و تغذیه پوست و نیز از ترکیبات پوشاننده مانند وازلین، دایمتیکون و لانولین برای ایجاد لایه محافظ روی پوست استفاده می‌شود.
- زمان استفاده: آبرسانها معمولا در مراحل اولیه روتین مراقبت از پوست برای افزایش رطوبت پوست استفاده می‌شوند در حالی که مرطوب‌کننده‌ها در مراحل پایانی برای به‌دام‌انداختن رطوبت و محافظت از پوست به کار می‌روند.
در نهایت برای رسیدن به بهترین نتایج مهم است فرآورده‌های مراقبت از پوست را با توجه به نوع پوست و نگرانی‌های خاصی که برای آن دارید، انتخاب کنید.
تفاوت پوست خشک و دهیدراته چیست؟
ممکن است تصور کنید پوستی که به راحتی خشک می‌شود، به مرطوب کننده نیاز دارد. اما اگر پوست فقط دهیدراته و کم‌آب باشد، محصول آبرسان برایش مناسب خواهد بود. معمولا با توجه به شرایط پوست می‌توان بهترین محصول را انتخاب کرد. برای درک بهتر این موضوع علائم پوست خشک و پوست دهیدارته را بررسی می‌کنیم.
نشانه‌های پوست خشک
اگر پوست‌تان به راحتی خشک و پوسته‌پوسته می‌شود، به این معنی است که چربی کافی برای ساختن سد محافظ ندارد و در نتیجه رطوبت از پوست خارج می‌شود.
علائم پوست خشک عبارتند از:
- پوست فلس‌مانند
- پوسته‌های سفیدرنگ
- قرمزی پوست
- پوست تحریک‌شده
نشانه‌های پوست دهیدارته
پوست کدر، دارای چین و چروک و خطوط ظریف نمایان، دچار کم‌آبی است. کم‌آبی و دهیدراتاسیون باعث می‌شود سلول‌های پوست خشک و چروکیده شده و در نتیجه پوست حجم و طراوت خود را از دست بدهد. علائم پوست دهیدراته عبارتند از:
- خارش
- کدر شدن
- تیره‌تر شدن سیاهی زیر چشم
- چشم‌های گود رفته
- به وجود آمدن سایه در صورت (به ویژه زیر چشم‌ها و اطراف بینی)
- نمایان‌شدن خطوط ظریف و چین و چروک‌های سطحی
چه محصولی برای چه نوع پوستی مناسب است؟
تشخیص نوع پوست، مهم‌ترین قدمی است که هر کسی پیش از انتخاب محصول باید بردارد. محصولات مراقبت از پوست موجود در بازار بسیار متنوع هستند و این موضوع انتخاب فرآورده مناسب را سخت می‌کند. اغلب فرآورده‌های مراقبت از پوست حاوی ترکیبی از مواد نرم‌کننده پوست و هومکتانت‌ها هستند. به این ترتیب، ویژگی‌های مرطوب کننده و آبرسان را به طور هم‌زمان دارند.
مواد موثره به‌کاررفته در هر محصول مهم‌ترین عامل موثر در نحوه اثرگذاری آن است و بافت آن (مانند کرم، بالم، ژل یا روغن) تاثیر چندانی بر عملکرد آن ندارد. البته در سرعت جذب محصول اثرگذار خواهد بود.
پوست خشک
همان‌طور که گفته شد، پوستی است که به راحتی خشک و پوسته پوسته می‌شود و برای حفظ رطوبت توانایی کافی ندارد. استفاده از یک مرطوب کننده قوی برای ایجاد یک سد محافظ روی سطح پوست بهترین انتخاب برای این نوع پوست است. این سد محافظ، رطوبت را در پوست به دام می‌اندازد و اجازه تبخیر آب از سطح پوست را نمی‌دهند. اگر محصولی با فرمولاسیون مناسب انتخاب کنید، به تغذیه پوست‌تان هم کمک خواهد کرد.
وازلین، بهترین راه‌حل برای پوست‌های بسیار خشک است. البته پوستی که برای مدتی خشک بوده، طبیعتا آب خود را نیز از دست داده است. پس برای حل مشکل به کمک وازلین، شما باید آن را روی پوست نمدار استفاده کنید تا آبی در لایه‌های پوست باشد که وازلین آن را به دام اندازد.
پوست دهیدراته و کم‌آب
اگر رطوبت پوست‌تان کم است و ظاهر کدری دارد، باید آن را به صورت فعال آبرسانی کنید. به عنوان مثال می‌توانید از یک سرم آبرسان حاوی هیالورونیک اسید استفاده کنید که تاثیر به‌سزایی در جذب آب به درون پوست دارد. عصاره آلوئه‌ورا و عسل هم ترکیباتی هستند که آبرسانی فوق‌العاده‌ای دارند.
پوست چرب
این نوع پوست هم مانند سایر انواع پوست، دهیدارته می‌شود و نیازمند آبرسانی است. پوست چرب دهیدراته می‌تواند عامل بروز مشکلات پوستی شدید باشد.
عملکرد محافظتی پوست چرب آسیب‌پذیرتر است و این موضوع حفظ آب درون آن را دشوارتر می‌کند. با خروج رطوبت، پوست دهیدارته می‌شود و برای جبران آن، چربی بیشتری تولید می‌کند. این چرخه معیوب به تدریج شدت می‌یابد و تنها راه شکستن آن آبرسانی و رطوبترسانی صحیح است. در این موارد، آبرسانها و مرطوب کننده‌های طراحی شده بر پایه آب که باعث انسداد منافذ پوست نمی‌شوند، بهترین انتخاب هستند. پس این تصور که پوست چرب به کرم آبرسان نیازی ندارد، بسیار اشتباه است.
چگونه رطوبت پوست را حفظ کنیم؟
در کنار استفاده از محصولات مرطوب کننده و آبرسان، راه‌های زیادی برای داشتن پوستی سالم و هیدارته وجود دارد؛ به عنوان مثال:
- زمان استحمام را به ۵ تا ۱۰ دقیقه محدود کنید و از آب ولرم استفاده کنید.
- از صابون‌ها، مواد شوینده و لوازم آرایشی ملایم استفاده کنید.
- در فصل زمستان استفاده از دستگاه بخور سرد در خانه را فراموش نکنید. زیرا خشکی پوست در زمستان به علت کاهش رطوبت هوا بسیار شایع است.
- در طول روز و در تمامی فصول به میزان کافی آب بنوشید، نه فقط به میزانی که احساس تشنگی می‌‌کنید.
برای افرادی که پوست خشک دارند، آکادمی پوست امریکا رعایت موارد زیر را نیز پیشنهاد می‌کند:
- بلافاصله پس از شستن پوست از مرطوب کننده استفاده کنید.
- از کرم یا پماد حاوی این مواد موثره زیر استفاده کنید: شی باتر، گلیسرین، روغن جوجوبا، لانولین، وازلین (پترولاتوم) و هیالورنیک اسید.
آیا نوشیدن آب تاثیری بر رطوبت پوست دارد؟
در یک مطالعه کوچک در سال ۲۰۱۵ چگونگی اثرگذاری دریافت آب از طریق غذا و نوشیدنی بر پوست افراد بررسی شد. در این مطالعه، محققان خصوصیات پوست افرادی که آب بیشتری مصرف می‌کردند را با کسانی که کمتر آب می‌نوشیدند مقایسه کردند. نتایج نشان داد مصرف آب بیشتر، آبرسانی در اپیدرم (خارجی‌ترین لایه پوست) را افزایش می‌دهد. البته در این مطالعه میزان بهینه مصرف آب بررسی نشد. اما مطالعه دیگری که در سال ۲۰۱۰ انجام شده بود، مشخص کرد مردان روزانه ۳ لیتر (حدود ۱۲ فنجان) و زنان روزانه ۲.۲ لیتر (حدود ۹ فنجان) آب نیاز دارند.
سخن پایانی
در کنار استفاده از محصولات برتر مرطوب کننده و آبرسان پوست، نوشیدن آب فراوان طبیعی‌ترین روش آبرسانی به پوست و جلوگیری از خشک‌شدن آن است. آبرسانی به پوست باعث درخشندگی و شادابی پوست می‌شود. با استفاده از محصولات مراقبت از پوست در کنار اصلاح سبک زندگی پوستی سالم، شاداب و هیدراته خواهید داشت.
