پوست دهیدراته: علت، علائم و درمان

بیشتر ما می‌دانیم کم‌آبی بدن چیست و چگونه ایجاد می‌شود اما ممکن است متوجه کم‌آبی و دهیدراته شدن پوست‌مان نشویم. کم‌آبی بدن و کم‌آبی پوست با هم مرتبط هستند. با این وجود، تشخیص پوست دهیدراته ممکن است کمی چالش‌برانگیز باشد. کم‌آبی پوست نشانه کم‌آبی بدن است و می‌تواند باعث ایجاد لکه‌های زبر، پوسته‌پوسته و خارش‌دار شود.

در این مقاله، به عوامل موثر در دهیدراته‌شدن پوست نگاهی می‌اندازیم و روش‌های برطرف‌کردن آن را بررسی می‌کنیم.

پوست دهیدراته چیست؟

پوست دهیدراته به وضعیتی گفته می‌شود که در آن پوست به دلیل «کمبود آب» دچار خشکی می‌شود. کم‌آبی معمولا ناشی از کافی‌نبودن مایعات در بدن برای انجام فعالیت‌های معمول آن است. در حقیقت دهیدراتاسیون زمانی ایجاد می‌شود که میزان آب و مایعاتی که در بدن مصرف و از بدن خارج می‌شود بیشتر از میزان واردشده به بدن باشد.

با کاهش مصرف آب، بدن باید برای حمایت از فعالیت‌های ضروری خود، آب‌رسانی به ارگان‌های مختلف را اولویت‌بندی کند. در نتیجه آب کمتری به پوست می‌رسد و پوست دهیدراته می‌شود.

چرا بدن ما به آب نیاز دارد؟

55 تا 65 درصد بدن انسان از آب تشکیل شده است. همه سلول‌ها، بافت‌ها و اندام‌های بدن برای عملکرد صحیح به آب نیاز دارند. طبق اعلام مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های آمریکا، عمده فعالیت‌های بدن که به آب نیاز دارد، شامل موارد زیر است:

• انجام واکنش‌های حیاتی درون سلول‌ها
• تعریق به منظور پیشگیری از بالارفتن بیش‌ازحد دمای بدن
• پیشگیری از یبوست
• روان‌کردن مفاصل
• محافظت از نخاع
• محافظت از بافت‌های حساس
• خارج‌کردن مواد زائد بدن از طریق ادرار و مدفوع

بدن به صورت مداوم از آب استفاده می‌کند. افراد باید آب مصرف‌شده را با نوشیدن آب و سایر مایعات جبران کنند. اگر میزان آبی که در بدن مصرف می‌شود از آبی که نوشیده‌اید بیشتر باشد، ممکن است دچار کم‌آبی شوید. کم‌آبی یا دهیدراتاسیون می‌تواند بر همه اعضای بدن از جمله پوست تاثیر بگذارد.

پوست خشک و پوست دهیدراته چه تفاوتی با هم دارند؟

علائم پوست خشک و دهیدراته ممکن است شبیه به هم باشد اما این دو مشکل به دلایل متفاوتی ایجاد می‌شوند. خشکی پوست ناشی از عدم تولید چربی کافی توسط پوست است که می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد. بعضی بیماری‌ها مانند اگزما ممکن است باعث خشکی پوست شوند. شست‌وشوی مکرر دست‌ها هم می‌تواند دلیل خشکی پوست دست باشد چون باعث ازبین‌رفتن چربی طبیعی پوست می‌شود. علاوه بر این، بعضی افراد به صورت ژنتیکی پوست خشک‌تری نسبت به سایرین دارند.

در مقابل، پوست دهیدراته نتیجه مصرف ناکافی آب است. بررسی سایر علائمی که فرد تجربه می‌کند می‌تواند به پزشک در تشخیص میان پوست خشک و دهیدراته کمک کند.

علائم کم آبی بدن

کم‌آبی خفیف بدن و بروز لکه‌های خشک روی پوست، به عنوان یکی از علائم اصلی آن، بسیار شایع است. این لکه‌‌ها می‌توانند زبر، پوسته‌پوسته یا خارش‌دار باشند. علاوه بر این ممکن است خطوط ریز صورت نمایان‌تر یا پوست صورت کدر شود. همچنین کشسانی پوست نیز کاهش می‌یابد.

علائم کم‌آبی در بزرگسالان

نشانه‌های دهیدراتاسیون در بزرگسالان عبارت‌اند از:

• تشنگی
• خشکی لب‌ها
• خشکی دهان
• دفع ادرار کمتر از حالت عادی
• تعریق کمتر از حالت عادی
• خستگی
• گیجی
• گود رفتن چشم‌ها
• ادرار تیره با بوی تند

علائم کم‌آبی در نوزادان، شیرخواران و کودکان

علائم کم‌آبی بدن در نوزادان، شیرخواران و کودکان می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• خشکی دهان
• خشکی زبان
• گریه‌کردن بدون اشک
• تب بالا
• خواب‌آلودگی غیرعادی
• بی‌قراری
• گود رفتن چشم‌ها
• ادرار تیره با بوی تند

دلایل دهیدراتاسیون

کم‌آبی بدن زمانی اتفاق می‌افتد که مصرف یا ازدست‌دادن آب در بدن بیشتر از میزان دریافت آن باشد. دلایل متعددی برای دهیدراتاسیون و کم‌آبی بدن وجود دارد؛ از جمله:

• عدم مصرف آب کافی
• تعریق زیاد
• ازدست‌دادن مایعات از طریق اسهال یا استفراغ
• تب
• آفتاب سوختگی
• بعضی بیماری‌ها مثل دیابت، فیبروز کیستیک (نوعی بیماری ارثی که باعث ایجاد مخاط چسبناک در ریه‌ها و سیستم گوارشی می‌شود) و اختلال عملکرد کلیه که می‌توانند باعث افزایش دفع ادرار یا تعریق بیشتر در فرد مبتلا شوند.
• داروهای متعددی ممکن است روی تعادل مایعات در بدن تاثیر بگذارند از جمله داروهای مدر (دیورتیک‌ها)، داروهای ملین، آنتی‌اسیدها، آنتی‌هیستامین‌ها و داروهای ضد فشار خون.

شایان ذکر است که بعضی افراد بیشتر از سایرین در معرض خطر کم‌آبی بدن هستند. معمولا با بالارفتن سن تشنگی کمتر احساس می‌شود؛ به همین دلیل برخی افراد مسن به میزان کافی آب یا مایعات مصرف نمی‌کنند.

نوزادان، شیرخواران و کودکان هم ممکن است بیشتر در خطر باشند چون احتمال بروز اسهال و استفراغ در آن‌ها بیشتر از بزرگسالان است.

درمان دهیدراتاسیون

درمان دهیدراتاسیون به شدت آن بستگی دارد.

• کم‌آبی خفیف: برای درمان کم‌آبی خفیف بدن، فرد باید آب فراوان بنوشد؛ مصرف نوشیدنی‌های ورزشی که حاوی الکترولیت هستند نیز می‌تواند کمک‌کننده باشد.
• کم آبی در کودکان: برای کودکانی که دچار کم‌آبی شده‌اند، استفاده از پودر یا محلول ORS که حاوی الکترولیت‌های لازم برای هیدراتاسیون مجدد بدن کودک است، توصیه می‌شود.
• کم‌آبی شدید: موارد شدید کم‌آبی بدن ممکن است بسیار خطرناک باشد. درمان دهیدراتاسیون شدید نیز معمولا از طریق تزریق وریدی مایعات توسط پزشک در بیمارستان درمان می‌شود.

علائم پوست دهیدراته

وجود علائم زیر، هشدار قابل توجهی برای دهیدراته‌شدن پوست است.

• خارش پوست
• کدری و ازبین‌رفتن شفافیت پوست
• وجود حلقه‌های تیره زیر چشم
• گود افتادن زیر چشم‌ها
• وجود سایه در نواحی مختلف صورت، به خصوص زیر چشم و اطراف بینی
• ظهور یا افزایش بروز خطوط ریز و چین‌وچروک‌های سطحی به خصوص روی صورت

تشخیص پوست دهیدراته

تشخیص پوست دهیدراته می‌تواند در مطب پزشک انجام شود؛ اما خود فرد نیز علاوه بر توجه به علائمی که گفته شد، با انجام یک تست ساده در خانه به نام تست پینچ (Pinch) یا نیشگون هم می‌تواند دهیدراته‌بودن پوست را تشخیص دهد. این تست، میزان هیدراتاسیون را با بررسی کشسانی پوست می‌سنجد. برای این کار، قسمتی از پوست پشت دست یا گونه را با دو انگشت بگیرید و به آرامی بکشید. اگر تا 3 ثانیه پوست به حالت قبل برگشت، به احتمال زیاد به میزان کافی هیدراته است. در غیر این صورت، احتمال دهیدراته‌بودن پوست وجود دارد.

پزشک نیز ممکن است برای تعیین میزان اثربخشی درمان پوست دهیدراته، از یک تست تخصصی قبل و بعد از درمان، استفاده کند. یکی از انواع تست‌های پزشکی برای این منظور، استفاده از کرنئومتر (Corneometer) است. کرنئومتر یک ابزار کارآمد غیرتهاجمی است که سطح پوست را ارزیابی می‌کند. برخلاف تست پینچ که تنها هیدراته بودن یا نبودن پوست را مشخص می‌کند، این ابزار از مقیاسی برای تعیین سطح هیدراتاسیون پوست استفاده می‌نماید.

درمان پوست دهیدراته

مهم‌ترین کاری که می‌توانید برای مراقبت از پوست دهیدراته انجام دهید، ارزیابی روتین مراقبت از پوست و توقف استفاده از فرآورده‌های خشن و حساسیت‌زا است. شما باید از محصولاتی استفاده کنید که پوست دهیدراته را تغذیه کند و روتین مراقبت از پوست را به صورتی تنظیم کنید که شامل موارد زیر باشد:

• پاک‌کننده‌های ملایم که باعث خشک‌شدن یا چرب‌ماندن پوست نمی‌شود.
• تونرهای آب‌رسان به‌جای انواع برپایه الکل که باعث خشکی پوست می‌شوند.
• تونرها، سرم‌ها و مرطوب‌کننده‌های سرشار از آنتی‌اکسیدان، ترکیبات آب‌رسان و مغذی و ترکیبات بازسازی‌کننده پوست.

نکته: هرگونه اسکراب خشن و یا برس‌های پاک‌کننده زبر را از روتین پوستی خود حذف کنید.

اهمیت استفاده از مرطوب‌کننده برای پوست دهیدراته

آب‌رسانی و رطوبت‌رسانی به پوست، دو موضوع متفاوت هستند. همان‌طور که گفته‌شد، پوست دهیدراته، دچار کمبود آب است و راه درمان آن نیز شامل آب‌رسانی می‌شود. اما آب پوست بدون وجود مرطوب‌کننده، به راحتی تبخیر شده و از دست می‌رود. پس در حین درمان دهیدراتاسیون پوست، استفاده از محصولاتی که به حفظ آب آن کمک کنند (مرطوب‌کننده‌ها) نیز ضروری است.

البته امروزه بسیاری از کرم‌ها هر دو عملکرد را دارند، برای مثال محصولی که حاوی عصاره آلوئه‌ورا و شی باتر است، با استفاده از ماهیت آبی آلوئه‌ورا پوست را آب‌رسانی و با بهره‌گیری از خواص و بافت روغنی شی‌باتر، پوست را مرطوب می‌کند. در این شرایط، آن‌چه موجب تفاوت کرم آب‌رسان و مرطوب‌کننده می‌شود، نوع بافت محصول است که بسته به میزان آب یا روغن خود، نیازهای انواع خاصی از پوست را برطرف می‌کند.

پوست دهیدراته را چگونه مرطوب کنیم؟

با توجه به نیازهای خاص پوست دهیدراته، شما باید از مرطوب‌کننده‌ای استفاده کنید که پوست را بدون مسدودکردن منافذ یا چرب‌تر کردن آن مرطوب کند. مرطوب‌کننده‌هایی که بافت هیبریدی دارند مانند ژل- کرم‌های سبک بهترین انتخاب برای پوست دهیدراته هستند. دلیل این موضوع آن است که این نوع فرآورده‌ها پوست را بدون چرب‌کردن آن آب‌رسانی و مرطوب می‌کنند.

کرم‌ها و محصولات حاوی نرم‌کننده‌های پوست (امولینت) قوی معمولاً برای درمان پوست دهیدراته مناسب نیستند زیرا آبرسانی کافی انجام نمی‌دهند و بیشتر مرطوب‌کننده هستند. کاربرد اصلی این فرآورده‌ها، درمان پوست خشک است.

در طول روز از کرم‌های دارای عامل محافظت در برابر نور خورشید (SPF) استفاده کنید. ضد آفتاب‌های فلوئید (مایع) یا لوسیونی لایه سبکی ایجاد می‌کنند که باعث چرب‌شدن پوست نمی‌شود و برای آب‌رسانی پوست و محافظت از آن در برابر نور خورشید مفید است. استفاده از ضد آفتاب‌ برای بازیابی پوست دهیدراته و پیشگیری از بروز آن ضروری است چون پرتوهای فرابنفش خورشید می‌توانند باعث دهیدراتاسیون پوست شوند.

انتخاب محصول مناسب برای مراقبت از پوست دهیدراته

برای رسیدگی و کمک به بهبود پوست دهیدراته شما باید از ترکیبات و ابزارهایی که باعث تضعیف لایه حفاظتی پوست می‌شوند، اجتناب کنید و از پوست در برابر عوامل آسیب‌زا مانند آلودگی و پرتوهای فرابنفش محافظت نمایید.

هومکتانت‌ها گروهی از ترکیبات هستند که به تسکین پوست دهیدراته کمک می‌کنند. هومکتانت‌ها یا ترکیبات جاذب رطوبت دسته‌ای از ترکیبات مراقبت از پوست با توانایی جذب آب از محیط اطراف هستند. از آنجایی که پوست دهیدراته به آب نیاز دارد، هومکتانت‌ها برای آن بسیار مفید خواهند بود. هومکتانت‌های رایجی که در فرآورده‌های مراقبت از پوست دهیدراته باید به دنبال آن‌ها باشید، شامل موارد زیر است:

• هیالورونیک اسید و سدیم هیالورنات
• گلیسرین
• ویتامین B5 ( یا پیش‍ساز آن: دکسپانتنول)
• آلفا هیدروکسی اسیدها مانند گلایکولیک اسید
• عصاره آلوئه‌ورا

همان‌طور که پیش‌تر گفته شد، علاوه بر فرآورده‌های حاوی هومکتانت‌ها و سایر ترکیبات آب‌رسان، در طول روز حتما از ضد آفتاب طیف‌گسترده (محافظت در برابر هر دو نوع پرتو مضر UV) با SPF بیشتر از 30 استفاده کنید.

پیشگیری از دهیدراتاسیون

بنابر اعلام کتابخانه ملی پزشکی ایالات متحده برای پیشگیری از کم‌آبی بدن و دهیدراته شدن پوست، باید موارد زیر را انجام دهید:

• هر روز به میزان کافی آب بنوشید.
• هنگام ورزش میزان آب مصرفی را افزایش دهید.
• از مصرف نوشیدنی‌های شیرین و حاوی کافئین اجتناب کنید.
• در هوای گرم آب بیشتری بنوشید.
• در هنگام بیماری آب بیشتری بنوشید.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

موارد خفیف کم‌آبی بدن بسیار شایع است. افراد با مصرف آب فراوان می‌توانند خودشان را درمان کنند. با این وجود گاهی دهیدراتاسیون ممکن است بسیار جدی و خطرناک باشد و منجر به افت فشار خون و اختلال در عملکرد صحیح ارگان‌های اصلی بدن شود. کم‌آبی شدید بدن می‌تواند ارگان‌های زیر را درگیر کند:

• مغز
• قلب
• کلیه‌ها
• سیستم ایمنی

اگر در کنار نشانه‌های کم‌آبی خفیف بدن یکی از علائم زیر را مشاهده کردید، به دنبال کمک پزشکی فوری باشید:

• از هوش رفتن
• سردرگمی
• کاهش دفع ادرار
• تنفس سریع
• ضربان قلب سریع

کلام پایانی

بدن برای حفظ سلامت خود و انجام عملکرد‌های فیزیولوژیک اساسی به تامین ثابت آب نیاز دارد. اگر میزان مصرف و دفع آب بدن فرد از میزان دریافت آن بیشتر باشد، دچار کم‌آبی خواهد شد.

یکی از نشانه‌های اصلی کم‌آبی بدن، دهیدراته‌شدن پوست است. در این وضعیت، افراد ممکن است متوجه بروز تکه‌های زبر، پوسته‌پوسته و خارش روی پوست شوند. این علائم می‌تواند همراه با سایر علائم کم‌آبی بدن مانند تشنگی، خستگی یا ادرار تیره بروز کند.

مصرف آب فراوان در طول روز موثرترین درمان برای موارد خفیف کم‌آبی بدن است. موارد شدید ممکن است خطرناک باشد و نیازمند توجه فوری پزشکی است.