خشکی پوست یکی از شایع‌ترین مشکلات پوستی است که می‌تواند در هر سنی ایجاد شود. این وضعیت معمولا جدی نیست اما گاهی درمان آن می‌تواند سخت باشد. در این مقاله ما انواع خشکی پوست را بررسی می‌کنیم و به علائم، دلایل بروز و روش‌های پیشگیری و درمان آن می‌پردازیم. با ما همراه باشید.
خشکی پوست چیست؟
خشکی پوست به دلیل کمبود رطوبت در لایه‌های مختلف پوست ایجاد می‌شود. این وضعیت باعث زبر شدن بافت پوست می‌گردد. پوست خشک ممکن است پوسته‌پوسته شود یا فلس‌مانند به نظر بیاید. خشکی پوست در بعضی مواقع با خارش همراه است و نوع شدید آن، ممکن است با ترک خوردگی و خونریزی همراه باشد.
خشکی پوست ممکن است در همه نقاط بدن به وجود بیاید اما شایع‌ترین نواحی بروز آن عبارت‌اند از:
- دست‌ها
- پاها
- صورت
- دور دهان
- ناحیه تناسلی
- آرنج
انواع خشکی پوست
خشکی پوست انواع مختلفی دارد از جمله:
درماتیت تماسی
درماتیت تماسی در صورتی ایجاد می‌شود که تماس پوست با یک ماده خاص باعث تحریک یا ایجاد حساسیت شود. خشکی، قرمزی، خارش پوست و بروز بثورات پوستی از شابیع‌ترین علائم درماتیت تماسی به شمار می‌روند. از موادی که ممکن است باعث بروز درماتیت تماسی شوند می‌توان فلزات به کار رفته در جواهرات (نیکل)، لوازم آرایش، مواد شوینده لباس و بعضی داروها را نام برد.
اگزما
اگزما نام گروهی از بیماری‌های پوستی است که باعث ایجاد لکه‌های برجسته قرمز، خشک و خارش‌دار روی پوست می‌شود. در انواع شدید اگزما علائمی چون تَرَک‌خوردن پوست و مستعد شدن آن برای عفونت مشاهده شده است. مواد محرک، آلرژن‌ها و استرس از عوامل تشدید اگزما هستند.
درماتیت سبورئیک
خشکی پوست سر می‌تواند ناشی از درماتیت سبورئیک باشد که باعث بروز شوره سر در بزرگسالان یا بیماری کلاه گهواره در نوزادان می‌شود. به‌علاوه، این عارضه می‌تواند باعث ایجاد لکه‌های خشک و پوسته پوسته روی صورت، قفسه سینه و چین‌های دست، پا یا ران‌ها شود. این نوع درماتیت، بر اثر واکنش بدن به قارچی که به صورت طبیعی روی پوست رشد می‌کند (قارچ مالاسزیا)، به وجود می‌آید.
قارچ پا یا بیماری پای ورزشکاران
این عفونت قارچی که به آن کرم حلقوی هم گفته می‌شود، می‌تواند باعث خشکی پوست پا شود و پوست کف پای افراد مبتلا را پوسته پوسته کند.
چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به خشکی پوست هستند؟
خشکی پوست بسیار شایع است و تقریبا همه افراد در بخشی از زندگی خود آن را تجربه می‌کنند. افرادی که شرایط زیر را دارند ممکن است بیشتر در خطر خشکی پوست باشند:
- زندگی در آب و هوای خشک یا سرد
- کار کردن زیاد بیرون از خانه
- شستشوی زیاد دست‌ها
- ابتلا به بیماری‌هایی مثل آلرژی، دیابت، بیماری تیروئید یا بیماری کلیوی
- سن ۶۵ سال یا بالاتر
- مصرف بعضی داروها مثل استاتین‌ها و داروهای مدر (دیورتیک)
- مشاغلی که نیازمند مواجهه طولانی مدت دست‌ها با آب یا مواد شیمیایی خشن هستند مانند آرایشگرها، پرستاران و آشپزها.
- کمبود ویتامین‌ها یا مواد معدنی مانند ویتامین D، ویتامین A، نیاسین، زینک یا آهن
- سیگار کشیدن
- بعضی بیماری‌های پوستی
- دیالیز
علائم خشکی پوست
خشکی پوست علائم متعددی دارد که بروز آن در افراد مختلف با توجه به میزان خشکی پوست متفاوت است. پوست خشک دارای این علائم است:
- قرمزی پوست
- ترک خوردن
- زبری
- پوسته پوسته شدن
- ظاهر فلس مانند
- خارش
- دارای رنگ روشن‌تر یا تیره‌تر از پوست نرمال
اگر خشکی پوست شدید باشد، بثورات پوستی ایجاد می‌شود که ممکن است علائم زیر را ایجاد کند:
- تورم
- دارای برآمدگی‌های جوش‌مانند کوچک
- خارش
- رنگی متفاوت از پوست اطراف (معمولا قرمز تا بنفش)
علت بروز خشکی پوست
خشکی پوست زمانی اتفاق می‌افتد که لایه بیرونی پوست (لایه شاخی) آسیب ببیند. این عامل باعث ازدست رفتن سریع‌تر رطوبت و آب از سطح پوست می‌شوند. موارد زیر از علت‌های اصلی خشکی پوست به مشار می‌روند:
سن
با بالا رفتن سن، میزان ترشح چربی توسط غدد سباسه پوست کاهش می‌یابد. در نتیجه میزان چربی و کشسانی پوست هم کاهش پیدا می‌کند و پوست نازک می‌شود.
آب و هوا
دمای محل زندگی شما می‌تواند بر رطوبت پوست شما تاثیر بگذارد. مناطقی که آب و هوای خشک دارند مانند مناطق کویری یا سرد همراه با باد شدید، می‌توانند باعث خشکی پوست شوند. خشکی پوست در فصل زمستان تشدید می‌شود اما امکان بروز آن در همه طول سال وجود دارد.
بیماری‌ها و ژنتیک
شما ممکن است به صورت ارثی مستعد ابتلا به خشکی پوست باشید یا خشکی پوست عارضه ابتلا به نوعی بیماری باشد. آلرژی، اگزما، دیابت و بیماری کلیوی از بیماری‌هایی هستند که منجر به خشکی پوست می‌شوند.
شغل
بعضی مشاغل خاص ممکن است باعث خشکی پوست شوند به ویژه اگر در فضای باز کار کنید، با مواد شیمیایی سر و کار داشته باشید یا دستانتان را زیاد بشویید. کادر درمان، آرایشگرها و کشاورزها از جمله افرادی هستند که احتمال خشکی پوست در آن‌ها بیشتر است.
شستشوی بیش از حد پوست با آب داغ
شستن بیش از حد پوست به‌ویژه با آب داغ می‌تواند باعث بروز مشکلات پوستی از جمله خشکی پوست شود. شستوشوی بیش از حد می‌تواند روغن و چربی طبیعی پوست را از بین ببرد و پوست را به شدت مستعد خشکی کند.
بهتر است بر اساس شرایطی که دارید نهایتا یک بار در روز و با آب ولرم (نه سرد و نه داغ) دوش بگیرید.
درمان‌های پزشکی
درمان سرطان، دریافت دیالیز یا مصرف برخی داروها ممکن است باعث خشک شدن پوست در افراد شود.
استفاده از شوینده های قوی و نامناسب
استفاده از شوینده‌های قوی، باعث از بین رفتن چربی طبیعی پوست می‌شود. شوینده‌های ملایم و حاوی ترکیبات آبرسان بهترین انتخاب برای شست‌و‌شو هستند. سعی کنید از شوینده‌های فاقد سولفات استفاده کنید.
درمان خشکی پوست
برای درمان خشکی پوست، آبرسانی مجدد پوست اهمیت ویژه‌ای دارد و شامل موارد زیر است:
استفاده از مرطوب‌کننده
در بیشتر موارد، خشکی پوست معمولا با استفاده از مرطوب‌کننده‌ها درمان می‌شود. این فرآورده‌ها علاوه بر نرم و لطیف کردن پوست خشک و پیشگیری از ترک خوردن آن، به بازسازی سد حفاظتی طبیعی پوست کمک می‌کنند.
مرطوب‌کننده‌ها به شکل کرم، پماد، لوسیون و روغن در دسترس هستند.
ترکیباتی مانند نرم‌کننده‌ها (امولینت‌ها) و هیالورونیک اسید نیز در بسیاری از آن‌ها یافت می‌شود که به آبرسانی و افزایش نرمی و لطافت پوست کمک می‌کنند.
استفاده از دارو
برای پوست بسیار خشکی که خارش دارد و مستعد ترک خوردن است، پزشک ممکن است استروئید موضعی (برای کاهش تورم و التهاب) تجویز کند. در موارد بسیار شدید، داروهای خوراکی یا تزریقی هم ممکن است تجویز شوند.
ویژگی‌های مرطوب‌کننده مناسب برای پوست خشک
مرطوب‌کننده‌های مختلفی برای پوست خشک وجود دارد. هنگام خرید این فرآورده به دنبال محصولی باشد که دارای ویژگی‌های زیر باشد:
- فاقد ترکیبات عطری
- عدم استفاده از ایزوپروپیل الکل، بنزیل الکل یا سولفات‌ها در ترکیبات آن
- حاوی ترکیبات نگهدارنده رطوبت در پوست مانند وازلین، هیالورنیک اسید، لانولین، شی باتر یا روغن‌های معدنی (امولینت‌ها).
- حاوی ترکیبات جذب‌کننده رطوبت به پوست مانند گلیسرین (هومکتانت‌ها)
- ضد خارش
نکته: به یاد داشته باشید که هر نوع پوستی ویژگی‌های خاص خودش را دارد و محصول مناسب برای شخص دیگر ممکن است برای شما مناسب نباشد. پزشک می‌تواند در انتخاب محصولات مراقبت از پوست مناسب به شما کمک کند.
نحوه استفاده از مرطوب‌کننده برای رفع خشکی پوست
مرطوب نگه داشتن پوست بهترین راه برای کنترل علائم خشکی پوست است. بهترین زمان برای استفاده از مرطوب‌کننده به این ترتیب است:
- صبح؛ پس از بیدار شدن از خواب
- شب؛ پیش از خوابیدن
- پس از استحمام هنگامی که پوست هنوز مرطوب است
- پس از شستشوی دست‌ها
عوارض خشکی پوست
خشکی پوست بسیار شدید می‌تواند باعث ترک خوردن و خونریزی پوست شود. زخم‌های باز ایجاد شده در اثر این ترک‌ها، بدن را در معرض باکتری‌هایی قرار می‌دهد که می‌توانند باعث بروز عفونت شوند.
در موارد نادری پوست خشک و خارش‌دار ممکن است نشان دهنده یک بیماری جدی مانند دیابت یا بیماری کلیوی باشد.
چگونه می‌توان از خشکی پوست پیشگیری کرد؟
شما در خانه می‌توانید با استفاده از راهکارهای زیر از خشکی پوست جلوگیری کنید:
- پاک کردن پوست با یک پاک‌کننده غیر صابونی ملایم، بدون مواد عطری و دارای خاصیت مرطوب‌کننده
- حمام کردن با آب ولرم
- مدیریت استرس
- کاهش قرار گرفتن در معرض نور خورشید
- خشک کردن پوست با ضربات آرام حوله و بدون مالش
- عدم استعمال دخانیات
- استفاده از دستگاه بخور
- کاهش مصرف مواد غذایی و نوشیدنی‌هایی که باعث کم‌آب شدن بدن می‌شوند مانند الکل، کافئین، قند و نمک
- جلوگیری از کم آبی بدن با مصرف مایعات کافی برای جلوگیری از دهیدراته شدن پوست
چگونه متوجه ابتلا به خشکی پوست شویم؟
شما می‌توانید با انجام یک تست ساده متوجه شوید که پوستتان خشک است یا خیر. به این منظور، به آرامی ناخن‌هایتان روی پوستتان بکشید. توجه کنید که برای انجام این کار هیچ فشاری روی پوستتان وارد نکنید و از خاراندن پوست هم اجتناب کنید. بهتر است این تست را روی بازوها یا پاهایتان انجام دهید که پوست سطح بیشتری دارد. در حین انجام تست به پوستتان نگاه کنید و ببینید پوسته پوسته می‌شود یا خیر. پوسته پوسته شدن پوست نشانه خشکی آن است. ممکن است این پوسته‌ها شبیه گرد و غبار یا دانه‌های برف کوچک به نظر بیایند و در محل انجام تست یک علامت کم‌رنگ شبیه یک خط روی تخته سیاه باقی بماند.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر پوست شما شرایط زیر را داشت بهتر است به پزشک مراجعه کنید:
- بروز خارش مداوم که خواب و فعالیت‌های روزانه را مختل کند.
- علائم عفونت داشته باشد(قرمزی، گرما یا تورم).
- در صورت لمس دردناک باشد.
- بثورات پوستی داشته باشد.
نحوه تشخیص علت خشکی پوست توسط پزشک
خشکی پوست را به راحتی از روی ظاهر آن تشخیص داد. پزشک پس از پرسیدن درباره سوابق پزشکی، معاینه فیزیکی و کسب اطلاعات درباره علائم شما، مشکل را تشخیص می‌دهد.
با توجه به شدت علائم، پزشک ممکن است دستور انجام آزمایش‌هایی را برای تشخیص بیماری‌هایی که باعث خشکی پوست می‌شوند، بدهد از جمله:
- تست آلرژی برای تشخیص ماده حساسیت‌زا
- آزمایش خون برای تشخیص بیماری‌هایی مثل دیابت یا بیماری کلیوی
- نمونه‌برداری از پوست برای تشخیص اگزما یا سایر بیماری‌های پوستی
خشکی پوست در نوزادان و کودکان
خشکی پوست در بین کودکان و نوزادان نیز شایع است. پوست کودکان با بزرگسالان تفاوت‌های عمده ای دارد ازجمله:
- ضخامت کمتر
- ترشح چربی کمتر
- pH خنثی (پوست زرگسالاان حالت اسیدی دارد)
- لایه شاخی یا سد محافظتی پوست نابالغ
به دلیل موارد بالا و برای محافظت بیشتر و بهتر، حتما از محصولات تخصصی مراقبت از پوست نوزاد و کودک استفاده کنید.
از مهم‌ترین دلایل خشکی پوست در کودکان و نوزادان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- شستوشوی زیاد با آب و طولانی بودن مدت زمان استحمام
- استفاده از شوینده‌های قوی برای پوست حساس کودک
- استفاده از آب داغ در حمام
- آب و هوای خشک
- اگزما
بیشتر بخوانید: اگزما در کودکان
کلام آخر
پوست خشک ممکن است زبر و پوسته پوسته به نظر برسد و خارش داشته باشد. اگرچه خشکی پوست معمولا یک مشکل مزمن است، اما می‌توان آن را مدیریت کرد. برای آگاهی درباره بهترین روش‌های پیشگیری و درمان پوست خشک بهتر است با پزشک مشورت کنید. اگر بیماری‌های دیگری مانند اگزما باعث خشکی پوست شده باشد پزشک می‌تواند با تجویز داروهای مناسب به کنترل آن‌ها کمک کند.
نظر خود را برای ما بنویسید
شما چه تجربه‌ای از خشکی پوست دارید؟ برای رفع خشکی پوستتان از چه شیوه‌هایی استفاده کرده‌اید؟ سوالات و تجربه خود را با ما به اشتراک بگذارید.
