شوره سر یک مشکل شایع پوست سر است که تقریبا در نیمی از بزرگسالان دیده می‌شود. علائم این عارضه ظهور پوسته‌هایی در لابه‌لای موهای سر همراه با خارش است. معمولا بیشتر افراد در دوره‌ای از زندگی‌شان شوره سر را تجربه می‌کنند اما این عارضه در سنین نوجوانی تا میانسالی شیوع بیشتری دارد.
شوره سر ممکن است به دلایل مختلفی ایجاد شود از جمله درماتیت سبورئیک، واکنش‌های آلرژیک، پسوریازیس و اگزما.
در این مقاله به بررسی شوره سر، عوامل ایجاد کننده و درمان‌های خانگی آن خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.
شوره سر چیست؟
شوره سر وضعیتی است که در آن تکه‌های کوچک پوست از پوست سر جدا می‌شوند. اگر موهایتان تیره باشد یا لباس تیره به تن داشته باشید، پوسته‌ها را در میان موها یا روی شانه‌هایتان خواهید دید. شوره سر ممکن است باعث خارش پوست سر شود.
چه عواملی امکان بروز شوره سر را افزایش می‌دهند؟
تقریبا همه افراد ممکن است دچار شوره سر شوند اما عوامل خاصی میتواند احتمال ایجاد شوره سر را بالا ببرد. از جمله:
- سن: شوره سر معمولا در نوجوانی شروع می‌شود و تا میانسالی ادامه پیدا می‌کند. اما این به این معنا نیست که امکان بروز آن در افراد مسن وجود ندارد. برای بعضی افراد این مشکل میتواند در تمام طول عمر ادامه داشته باشد.
- جنس مذکر: شوره سر در مردان شایع‌تر از زنان است.
- بیماری‌های خاص: به نظر می‌رسد بیماری پارکینسون و سایر بیماری‌هایی که بر سیستم عصبی تاثیر می‌گذارند، می‌توانند احتمال ایجاد شوره سر را افزایش دهند. ابتلا به ویروس HIV یا ضعف سیستم ایمنی هم ممکن است همین اثر را داشته باشد.
دلایل بروز شوره سر
در بیشتر موارد، دلیل بروز شوره سر کاملا مشخص نیست اما برخی عوامل می‌توانند در بروز شوره سر موثر نقش داشته باشند از جمله:
قارچ مالاسزیا
شوره سر معمولا ناشی از قارچ مالاسزیا است. این قارچ به صورت طبیعی روی پوست سر همه افراد وجود دارد و از چربی‌هایی که توسط فولیکول مو ترشح می‌شود، تغذیه می‌کند. مالاسزیا معمولا مشکلی ایجاد نمی‌کند اما سیستم ایمنی بعضی افراد به آن پاسخ بیش از حد نشان می‌دهد. این وضعیت باعث تحریک پوست سر و تولید سلول‌های پوستی بیشتر می‌گردد که این فرآیند منجر به شوره سر می‌شود.
درماتیت سبورئیک
در افراد مبتلا به درماتیت سبورئیک، پوست تحریک شده، چرب و مستعد بروز شوره است. در این افراد پوست قرمز و چرب است و با پوسته‌های زرد یا سفید پوشیده شده است. این بیماری میتواند پوست سر، پشت گوش‌ها، ابروها، قفسه سینه و سایر قسمت‌های بدن را درگیر کند.
درماتیت سبورئیک در میان افراد مبتلا به بیماری‌های زیر شایع‌تر است:
- پسوریازیس
- HIV
- آکنه
- رزاسه
- بیماری پارکینسون
- صرع
- اعتیاد به الکل
- افسردگی
- اختلالات خوردن
- بهبود پس از سکته مغزی یا حمله قلبی
- ضعف سیستم ایمنی
- خستگی مفرط
- چاقی
برخی از بیماری‌های پوستی
بیماری‌های پوستی دیگری هم ممکن است باعث ایجاد پوسته روی پوست سر شوند مانند:
- اگزما: نام گروهی از بیماری‌های پوستی است که باعث ایجاد خارش، خشکی و قرمزی پوست می‌شوند.
- عفونت کرم حلقوی: نوعی عفونت قارچی که با مالاسزیا متفاوت است. این عفونت، عارضه‌های پوستی دایره شکل و قرمز رنگ به همراه خارش روی پوست ایجاد می‌کند.
- درماتیت تماسی: پوست افراد مبتلا به این عارضه، پس از تماس با مواد خاصی نظیر مواد شیمیایی، فلزات و گیاهان دچار التهاب می‌شود.
استفاده از شامپوها و فرآورده‌های مراقبت از مو نامناسب
بعضی فرآورده‌های مراقبت از مو ممکن است پوست سر را تحریک کرده و باعث ایجاد شوره سر شوند. در این صورت فرد باید از شامپوهای ملایم و غیردارویی استفاده کند.
نکته ≫
بعضی افراد اعتقاد دارند شستشوی ناکافی موها میتواند باعث تجمع چربی و سلول‌های مرده پوست و ایجاد شوره شود. گروهی دیگر نیز معتقدند شستن زیاد موها باعث از بین رفتن چربی طبیعی آن‌ها می‌شود. شواهد کافی برای تایید هیچ کدام از این دو نظریه وجود ندارد. دفعات شستشوی لازم برای هر فرد متفاوت است و با توجه به شرایط خاص وی مشخص می‌شود.
رژیم غذایی
عوامل تغذیه‌ای هم ممکن است در ایجاد شوره سر نقش داشته باشند. مواد مغذی زیر ممکن است به رفع شوره سر کمک کنند:
- زینک، در صورت کمبود آن در بدن
- ویتامین‌های گروه B، در صورت کمبود آن‌ها در بدن
- نوعی چربی امگا- ۶ به نام گاما لینولنیک اسید که در روغن گل مغربی یافت می‌شود
با این وجود، شواهد علمی کافی برای تایید اثربخشی روشهای تغذیه‌ای برای رفع شوره سر وجود ندارد.
سایر عوامل
از عوامل دیگری که ممکن است احتمال بروز شوره سر را افزایش دهند می‌توان به این موارد اشاره کرد:
- آب وهوای سرد و خشک
- شانه زدن ناکافی موها چون شانه زدن به جدا کردن سلول‌های مرده پوست کمک می‌کند
- استرس
- عوامل هورمونی
تفاوت بین شوره سر چرب و شوره سر خشک
خشکی پوست سر باعث ایجاد شوره سر خشک می‌شود. در این وضعیت، پوست سر تحریک و پوسته پوسته می‌شود. دلیل شوره سر چرب، وجود چربی زیاد در پوست سر همراه با رشد بیش از حد قارچ مالاسزیا است. این چربی روی پوست سر جمع می‌شود و سپس می‌ریزد.
علائم شوره سر چرب و شوره سر خشک شباهت زیادی دارند که شامل پوسته‌ریزی و خارش پوست سر است اما این دو وضعیت کاملا با هم متفاوت هستند. دانستن اینکه به کدام یک از این دو نوع شوره مبتلا هستید به درمان صحیح آن کمک می‌کند.
تشخیص بین شوره سر چرب و شوره سر خشک برای بیشتر افراد مشکل است. پوسته‌های شوره سر چرب بزرگتر هستند، رنگ مایل به زرد دارند و ممکن است چرب به نظر برسند. به طور کلی احتمال اینکه پوسته‌ها ناشی از شوره سر چرب باشند بیشتر است اگر:
- پوست سر، چرب به نظر برسد.
- پوست سر خارش شدیدی داشته باشد با اینکه احساس خشکی در آن وجود ندارد.
- موها چرب به نظر می‌رسند.
با اینکه هر دو نوع شوره ممکن است هر از گاهی به وجود بیایند و از بین بروند اما شوره سر چرب ناشی از عفونت قارچی بدون درمان برطرف نمی‌شود. این در حالی است که خشکی پوست سر با کاهش دفعات شستن موها با شامپو بهتر خواهد شد. برای درمان شوره خشک می‌توانید موهایتان را با یک شامپوی ملایم بشویید و پس از آن از یک نرم‌کننده رطوبت‌رسان استفاده کنید.
در این مورد بیشتر بخوانید ≫
اصلاح سبک زندگی و درمان‌های خانگی شوره سر
رعایت نکات زیر برای کاهش احتمال بروز شوره سر یا کنترل آن کمک کننده است:
- کنترل استرس: استرس روی سلامت کلی بدن تاثیر می‌گذارد و شما را مستعد ابتلا به برخی بیماری‌ها می‌کند. استرس میتواند باعث تحریک ایجاد شوره سر یا بدتر شدن علائم آن شود.
- رژیم غذایی سالم: یک رژیم غذایی سالم حاوی میزان کافی از زینک، ویتامین‌های گروه B و انواع خاص از چربی‌ها میتواند به پیشگیری از شوره سر کمک کند.
- قرار گرفتن موها و پوست سر در معرض نور خورشید: بعضی شواهد نشان می‌دهند پرتوهای فرابنفش خورشید می‌توانند در کنترل شوره سر موثر باشند. اما نباید بیش از حد در معرض این پرتوها قرار بگیرید چون ممکن است باعث ایجاد سرطان پوست شوند.
- تنظیم یک روتین مراقبت از مو و پوست سر مناسب: اگر پوست سرتان چرب است، شستشوی روزانه موها میتواند به پیشگیری از بروز شوره کمک کند. پوست سرتان را به آرامی ماساژ دهید تا پوسته‌ها شل شوند و سپس به طور کامل آبکشی کنید. اگر موهایتان خشک است و پوست سر حساسی دارید، میزان شستشوی پوست سر را کاهش دهید.
- محدود کردن استفاده از فرآورده‌های حالت‌دهنده مو: استفاده زیاد از فرآورده‌های حالت‌دهنده مو میتواند باعث چرب شدن مو و پوست سر شما شود و احتمال ایجاد شوره سر را بالا ببرد.
- اجتناب از مصرف فرآورده‌های حاوی مواد شیمیایی خشن و ناملایم
- شانه زدن منظم موها
اگر شوره سر و خارش ناشی از آن شدید و مقاوم است یا اگر نشانه‌های شوره بدتر شدند، بهتر است به پزشک مراجعه کنید. پزشک با تشخیص مشکل زمینه‌ای، درمان‌های لازم را تجویز خواهد کرد.
استفاده از شامپوی ضد شوره
برای شوره خفیف که دلیل مشخصی ندارد، بسیاری از فرآورده‌های بدون نسخه از جمله شامپوی ضد شوره برای کنترل شوره و خارش در دسترس است.
پیش از مصرف شامپوی ضد شوره، بهتر است تا جایی که ممکن است پوسته‌ها را از سرتان جدا کنید. این کار به تاثیر بهتر شامپو کمک می‌کند. به آرامی از یک برس یا شانه برای جدا کردن پوسته‌های شل استفاده کنید و پس از آن پوست سر را با شامپوی ضد شوره بشویید. مراقب باشید شوره‌ها را با شدت جدا نکنید چون ممکن است باعث بدتر شدن مشکل شود.
ترکیبات موجود در شامپوهای ضد شوره
اغلب شامپوهای ضد شوره یا ضد قارچ حاوی حداقل یکی از مواد موثره زیر هستند:
- پیروکتان اولامین یک ترکیب مؤثر با خاصیت ضد قارچی است که به طور خاص در درمان شوره سر و کاهش التهاب پوست سر کاربرد دارد.این ماده در کنترل ترشح چربی و رشد قارچ‌های ایجادکننده شوره سر موثر است. پیروکتان اولامین به راحتی با دیگر ترکیبات مؤثر ضد شوره ترکیب می‌شود که اثر بخشی کلی محصولات را افزایش می‌دهد.
- کتوکونازول که یک ماده موثره ضد قارچ است.
- سلنیوم سولفید با کاهش تولید چربی پوست سر، به کنترل شوره کمک می‌کند. این ماده خاصیت ضد قارچ نیز دارد.
- زینک پیریتیون سرعت رشد قارچ را کاهش می‌دهد.
- قطران زغال دارای خاصیت ضد قارچی است و میتواند تولید بیش از حد سلول‌ها را کاهش دهد. این ماده در طولانی مدت، ممکن است باعث تغییر رنگ موهای رنگ شده شود. همچنین حساسیت پوست سر به نور خورشید را افزایش می‌دهد و فرد باید در خارج از خانه از کلاه یا روسری استفاده کند. دوزهای بالای قطران زغال ممکن است سرطان‌زا باشد.
- سالیسیلیک اسید به از بین بردن سلول‌های اضافی پوست کمک می‌کند.
- روغن درخت چای دارای خواص ضد قارچی و ضد باکتریایی است. قبل از مصرف آن حتما باید تست حساسیت پوستی انجام شود چون بعضی افراد ممکن است به آن واکنش نشان دهند.
روش مصرف شامپوی ضد شوره
دفعات مصرف شامپوی ضد شوره تا حدی به نوع موی فرد بستگی دارد. آکادمی پوست امریکا توصیه می‌کند در افراد مبتلا به شوره سر، موها هر روز با شامپوی معمولی و دوبار در هفته با شامپوی ضد شوره شسته شود. بعضی متخصصین پیشنهاد می‌کنند برای تشخیص اثربخشی یک شامپوی ضد شوره یک ماه از آن استفاده کنید و در صورتی که موثر نبود، از شامپوی دیگری با ترکیبات متفاوت استفاده کنید.
اثربخشی یک شامپوی خاص ممکن است پس از مدتی کمتر شود. در این صورت بهتر است شامپویتان را تغییر دهید و از نوع دیگری استفاده کنید.
نکته ≫
با توجه به اینکه شامپوهای ضد شوره خاصیت درمانی دارند، نباید طولانی‌مدت از آن‌ها استفاده کرد. پس از بهبود شوره سر، مصرف شامپوی ضد شوره را قطع کنید و بر اساس نوع پوست سر و موها، از شامپوی ملایم دیگری استفاده نمایید.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
معمولا تشخیص و درمان شوره سر نیاز به مراجعه به پزشک ندارد و با روشهای خانگی انجام می‌شود. با این وجود، در شرایط زیر باید به پزشک مراجعه کنید:
- وجود علائم عفونت مانند قرمزی، حساسیت به لمس یا تورم
- شوره سر شدید و عدم درمان با روشهای خانگی
- وجود علائمی از اگزما، پسوریازیس یا سایر بیماری‌های پوستی
- خارش شدید پوست سر
- وجود پوسته‌های بزرگ روی سر
کلام آخر
شوره سر درمان قطعی ندارد و بیشتر افراد باید علائم آن را برای مدت طولانی کنترل کنند. درمان شوره سر با شامپوی ضد شوره میتواند به کنترل آن و پیشگیری از خارش و پوسته پوسته شدن پوست سر کمک کند. در مواردی که شوره شدید و مقاوم به درمان باشد، پزشک میتواند با تشخیص علت زمینه‌ای بروز آن درمان مناسب را تجویز کند.
