رنگ کردن مو یکی از جذاب‌ترین کارهایی است که می‌توان برای زیباتر شدن موها و پوشاندن رنگ سفید آن‌ها انجام داد. اما آیا می‌دانستید این کار می‌تواند عوارض جانبی متعددی داشته باشد؟ در این مقاله به بررسی این عوارض می‌پردازیم زیرا همه افراد باید پیش از رنگ کردن موهایشان از آن‌ها آگاه باشند.
انواع رنگ مو
رنگ موها انواع مختلفی دارند که نوع عملکرد و ماندگاری آن‌ها روی تارهای مو با هم متفاوت است. انواع رنگ مو عبارت‌اند از:
- رنگ موی دائمی: این نوع رنگ به ساقه مو نفوذ می‌کند و به لایه میانی آن (کورتکس) می‌رسد. رنگ موی دائمی معمولا هر ۱۲ هفته نیاز به ترمیم دارد. در بیشتر رنگ‌های دائمی از آمونیاک برای نفوذ به ساقه مو و افزایش pH آن استفاده می‌شود.
- رنگ موی نیمه دائم (semi-permanent): این نوع رنگ، لایه خارجی مو (کوتیکول) را می‌پوشاند و تا حدی نیز به لایه میانی مو نفوذ می‌کند.
- رنگ موی موقتی: این نوع رنگ مو به لایه میانی مو نفوذ نمی‌کند و باید در فواصل کمتری ترمیم شود.
- دکلره: از این ماده برای روشن‌کردن موها و تغییر رنگ موهای قهوه‌ای و مشکی به رنگ‌های روشن استفاده می‌شود.
- رنگ موی نیمه دائم بدون آمونیاک (demi-permanent): این رنگ‌ها فاقد آمونیاک هستند اما معمولا در تولید آن‌ها از هیدروژن پراکساید و رزورسینول استفاده می‌شود. این نوع رنگ‌ها معمولا به موها کمتر آسیب می‌رسانند. ماندگاری این نوع رنگ مو از رنگ موی دائمی کمتر و از رنگ موی نیمه دائم بیشتر است.
چرا رنگ کردن مو به آن آسیب می‌رساند؟
حدود ۹۵ درصد تار موی خشک از پروتئین تشکیل شده است. این پروتئین‌ها مثل قطعات سفال شیروانی از تار مو در برابر رطوبت، حرارت و پرتوی فرابنفش خورشید محافظت می‌کنند. استفاده از رنگ دائمی، رنگ نیمه دائم بدون آمونیاک یا دکلره روی موها باعث بروز یک واکنش شیمیایی و بلندشدن این پروتئین‌های محافظ (کوتیکول مو) می‌شود. در نتیجه مواد شیمیایی به ساقه مو نفوذ می‌کنند و رنگ مو، ساختار شیمیایی مو را تغییر می‌دهد. در نتیجه تغییر رنگ ایجاد می‌شود.
عملکرد رنگ موی دائمی یا نیمه دائم بدون آمونیاک با رنگ موی موقتی یا نیمه دائم آمونیاکی متفاوت است. رنگ موهای موقتی معمولا به لایه‌های داخلی تار مو نفوذ نمی‌کنند و تنها باعث تغییر رنگ کوتیکول مو می‌شوند. با این وجود در این شرایط باز هم احتمال آسیب‌دیدن مو وجود دارد. جایگزین‌های طبیعی رنگ موهای شیمیایی هم به همین ترتیب عمل می‌کنند.
عوارض رنگ کردن مو
تغییر ساختار شیمیایی پروتئین مو توسط رنگ موی دائمی یا رنگ موی نیمه دائم بدون آمونیاک می‌تواند باعث عوارض جانبی مختلفی شود، از جمله:
- کاهش استحکام تار مو
- کاهش مقاومت مو در برابر گرمای ناشی از ابزارهای حرارتی حالت‌دهنده مو
- کاهش ضخامت مو
- افزایش زبری کوتیکول مو
عوارض جانبی کوتاه‌مدت و بلندمدت رنگ مو به ساختار مو بستگی دارد. اگر موها نازک یا شکننده باشند، رنگ کردن می‌تواند باعث ضعیف‌تر شدن آن‌ها شود. موهای ضخیم هم ممکن است دچار عوارض جانبی شوند چون زمان بیشتری برای بلندشدن کوتیکول و پروتئین‌های محافظ مو و نفوذ مواد شیمیایی به آن نیاز است و در نتیجه موها و پوست سر مدت طولانی‌تری در معرض مواد شیمیایی مضر قرار می‌گیرند.
رنگ کردن مو براساس اصول پایه شیمی انجام می‌شود. در حقیقت این فرآیند واکنش بین رنگدانه‌های مو، رنگدانه‌های رنگ مو، هیدروژن پراکساید و آمونیاک است. تجربه نشان داده است که استفاده از مواد شیمیایی معمولا با عارضه همراه است. مانند:
واکنش‌های آلرژیک
واکنش آلرژیک ناشی از رنگ مو غیرمعمول نیست به ویژه به این دلیل که رنگ موها حاوی ماده حساسیت‌زایی به نام پارافنیلن‌دی‌آمین هستند. افراد مبتلا به درماتیت تماسی معمولا مستعد واکنش آلرژیک به این ماده هستند. افراد مبتلا به بیماری‌های پوستی مانند اگزما و پسوریازیس هم باید از رنگ کردن موهایشان با رنگ موهای شیمیایی اجتناب کنند.
در موارد خفیف‌تر رنگ موهای دائمی می‌توانند باعث خارش و تحریک، قرمزی یا التهاب پوست سر و حتی سوختگی شیمیایی روی سر و سایر نواحی حساس مانند صورت و گردن شوند.
نکته دیگری که باید مد نظر قرار گیرد این است که نداشتن سابقه واکنش آلرژیک به رنگ مو به این معنی نیست که در آینده هم شما به آن مبتلا نخواهید شد. هر چه بیشتر موهایتان را رنگ کنید، احتمال بروز عوارض جانبی افزایش می‌یابد.
افزایش شکنندگی و ازبین‌رفتن درخشندگی مو
رنگ موهای دائمی حاوی آمونیاک (یا مواد شیمیایی مشابه) و پراکساید هستند. آمونیاک ساقه مو را تخریب می‌کند و پراکساید رنگدانه طبیعی مو را خنثی (یا بی‌رنگ) می‌کند و در نتیجه رنگ مو از بین می‌رود. فرآیند بازکردن کوتیکول مو برای رسیدن به لایه میانی (کورتکس) و ازبین‌بردن رنگدانه‌های طبیعی آن در حقیقت آسیب‌رساندن به ساختار مو است.
استفاده بیش از حد از این مواد شیمیایی باعث ازبین‌رفتن درخشندگی و افزایش شکستگی تارهای مو می‌شود. با اینکه موهای رنگ شده را تا حدی با مراقبت صحیح می‌توان احیا کرد اما تنها راه ازبین‌بردن تمام آسیب موها، کوتاه‌کردن آن‌هاست.
تاثیر بر باروری و اختلالات جنینی
نتایج تحقیقات در این زمینه متناقض است. هر چند مطالعات اندکی نشان داده‌اند که محصولات مورد استفاده روی مو (از جمله رنگ مو) جذب سیستمیک کمی دارند و نباید روی باروری یا بارداری اثرگذار باشند. با این وجود، این مطالعات ایمنی مواجهه طولانی‌مدت با رنگ مو را تایید نکرده‌اند. بنابراین بهتر است اگر باردار هستید یا برای بارداری اقدام کرده‌اید، از رنگ کردن موهایتان بپرهیزید.
بعضی مطالعات نشان داده‌اند در فرزندان زنانی که در دوران بارداری در معرض رنگ مو قرار گرفته بودند، خطر ابتلا به سرطان خون افزایش می‌یابد.
التهاب ملتحمه چشم
بی‌احتیاطی در هنگام رنگ کردن موها ممکن است باعث تماس مواد شیمیایی با نواحی حساس صورت شود. در بعضی موارد، تماس مواد شیمیایی موجود در رنگ مو با چشم‌ها، می‌تواند باعث التهاب ملتحمه چشم شود. در موارد دیگر ممکن است باعث بروز التهاب و ناراحتی شدید در چشم گردد.
آسم
آسم یکی از علائم واکنش آلرژیک شدید به رنگ مو است. استنشاق مداوم مواد شیمیایی موجود در رنگ مو می‌تواند باعث سرفه، عطسه، التهاب ریه، ناراحتی گلو و حملات آسم شود.
سرطان
رنگ موهای اولیه حاوی ترکیبات سرطان‌زا بودند اما در حال حاضر فرمولاسیون این محصولات تغییر کرده است و ترکیبات ایمن‌تری جایگزین شده‌اند. با این وجود، بحث درباره سرطان‌زا بودن رنگ موها همچنان ادامه دارد. این در حالی است که مطالعات علمی بیشتری برای تأیید ارتباط قطعی بین استفاده از رنگ موی دائمی و سرطان مورد نیاز است.
مواد شیمیایی پرکاربرد در رنگ مو
برخی از مواد شیمیایی پرکاربرد در انواع رنگ مو عبارت‌اند از:
دکلره
دکلره کردن موها معمولا با استفاده از رنگ موی حاوی هیدروژن پراکساید انجام می‌شود. هیدروژن پراکساید یک ماده اکسیدکننده (اکسیدان) است به این معنی که رنگ مو را فعال می‌کند، اما فرآیند اکسیدکردن می‌تواند باعث آسیب‌دیدن موها شود.
دکلره کردن موها، رنگدانه مو را تغییر می‌دهد. یک مطالعه در سال ۲۰۲۰ نشان داد دکلره کردن می‌تواند روی استحکام مو، رطوبت تار مو و مقاومت آن در برابر حرارت تاثیر بگذارد. میزان آسیب دیدن مو در اثر دکلره به pH (یا میزان اسیدی بودن) مو بستگی دارد و pH محیط اطراف هم می‌تواند روی آن تاثیر داشته باشد.
در این مورد بیشتر بخوانید ≫
پارا فنیلن‌دی‌آمین (PPD)
پارافنیلن‌دی‌آمین ماده شیمیایی موجود در رنگ موهایی است که به اکسیدان (مثل هیدروژن پراکساید) نیاز دارند. وجود این ماده در رنگ مو می‌تواند باعث بروز واکنش‌های آلرژیک در بعضی افراد شود.
حنا
حنا یک رنگ موی نیمه دائمی بدون آمونیاک طبیعی است اما توجه داشته باشید که طبیعی بودن لزوما به معنی آسیب کمتر نیست.
نتایج مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۹ نشان داد حنا می‌تواند به موها آسیب برساند و باعث زبر و شکننده‌شدن تارهای مو شود. اگر حنا بیشتر از یک ساعت روی موها باقی بماند، آسیب ناشی از آن مانند دکلره کردن موها خواهد بود. علاوه بر این، حنا ممکن است در افراد حساس باعث بروز درماتیت تماسی و تحریک پوست شود.
احتیاطات لازم در هنگام رنگ کردن موها
رعایت نکات زیر می‌تواند به کاهش خطر بروز عوارض جانبی در اثر رنگ کردن موها کمک کند:
- تا حد امکان از رنگ موی دائمی استفاده نکنید. در عوض، می‌توانید از رنگ موهای نیمه دائم یا نیمه دائم بدون آمونیاک استفاده کنید. با اینکه این رنگ‌ها موقتی هستند اما مواد شیمیایی مضر کمتری نسبت به رنگ‌های دائمی دارند.
- همیشه پیش از رنگ کردن مو تست پچ و تست تار مو انجام دهید. تست پچ به پیشگیری از واکنش آلرژیک احتمالی پوست سر و صورت کمک می‌کند و تست تار مو میزان سلامت موها را برای انجام پروسه می‌سنجد. برای این کار میزان کمی از رنگ مو را روی پوست پشت گوش و روی چند تار مو امتحان کنید تا واکنش‌های احتمالی را ببینید. بهتر است هر بار پیش از رنگ کردن موها این کار را تکرار کنید. البته توجه به این نکته ضروری است که تست پچ ممکن است در همه افرادی که دچار واکنش آلرژیک به رنگ مو می‌شوند، پاسخی ایجاد نکند.
- رنگ کردن مو را به صورت حرفه‌ای در سالن زیبایی انجام دهید. رنگ کردن مو در خانه ممکن است با اشتباه همراه باشد و منجر به بروز عوارض جانبی شود.
- همیشه موهایتان را در محلی با تهویه مناسب رنگ کنید. تهویه نامناسب می‌تواند باعث تحریک چشم و بینی شود.
- همیشه از برندهای معتبری که از مواد شیمیایی مضر استفاده نمی‌کنند رنگ مو را تهیه نمایید.حتی اگر برای خرید این محصولات مجبور به پرداخت هزینه بیشتری شوید، ارزش این سرمایه‌گذاری در طولانی‌مدت برای حفظ سلامت موها و جلوگیری از آسیب‌های احتمالی بسیار بالا خواهد بود.
- از شامپوی بدون سولفات مخصوص موهای رنگ‌شده استفاده کنید. این شامپوها به حفظ رنگ مو و جلوگیری از شستشوی سریع آن کمک می‌کنند و همچنین از آسیب به کوتیکول‌های مو و خشک شدن آن‌ها جلوگیری می‌کنند. شامپوهای بدون سولفات به دلیل نداشتن مواد شوینده خشن، لطافت و رطوبت موها را حفظ کرده و باعث می‌شوند رنگ مو برای مدت طولانی‌تری ثابت بماند.
- از ابزارهای حرارتی حالت‌دهنده مو روی موهای رنگ شده استفاده نکنید. این ابزارها می‌توانند باعث ازبین‌رفتن رنگ و ضعیف شدن تارهای مو شوند.
آیا جایگزین‌های طبیعی برای رنگ کردن موها وجود دارد؟
برخی افراد از رنگ موهای طبیعی برپایه گیاهان و سبزیجات مثل آب هویج، قهوه و حنا برای رنگ کردن موها استفاده می‌کنند اما همه این گزینه‌ها بدون عارضه نیستند و ممکن است باعث ایجاد تغییر در تار مو و در نتیجه کاهش استحکام آن شوند. به‌علاوه، احتمال بروز واکنش‌های آلرژیک در اثر مصرف رنگ موهای طبیعی هم وجود دارد.
ممکن است با رنگ موهای «ارگانیک» یا «دوست‌دار محیط زیست» مواجه شده باشید. طبق اعلام سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) رنگ موهای ارگانیک لزوما از انواع غیرارگانیک ایمن‌تر نیستند بلکه آن‌ها تنها از روش‌های متفاوتی برای تهیه مواد اولیه خود استفاده کرده‌اند.
سخن پایانی
اگرچه رنگ کردن موها بسیار هیجان‌انگیز است اما اگر این کار مدام تکرار شود می‌تواند به موها آسیب برساند. عوارض جانبی ناشی از رنگ مو شامل خطر استفاده بیش از حد از مواد شیمیایی و احتمال بروز التهاب ملتحمه چشم و عوارض دیگری است که در مقاله به آن‌ها اشاره شد. برای اجتناب از بروز این عوارض باید قبل و بعد از رنگ کردن موها احتیاطات لازم را به کار بگیرید. محدودکردن یا اجتناب از استفاده از رنگ مو هم می‌تواند به جلوگیری از بروز این عوارض کمک کند. استفاده از برخی رنگ موهای طبیعی نیز ممکن است آسیب کمتری به موها برساند و گزینه ایمن‌تری محسوب شود، اگرچه که این مورد نیز قطعی نیست.
