اگزما نوعی بیماری پوستی التهابی است که می‌تواند هر قسمتی از بدن، از جمله پوست سر را درگیر کند. پوست سر خشک، ملتهب و خارش‌دار از علائم اصلی اگزمای پوست سر هستند.
در ادامه به انواع اگزمای پوست سر، دلایل، علائم و روش‌های پیشگیری و درمان هرکدام خواهیم پرداخت.
اگزمای پوست سر چیست؟
اگزما به دسته‌ای از بیماری‌های پوستی گفته می‌شود که باعث ایجاد التهاب در پوست می‌شوند. درماتیت آتوپیک شایع‌ترین نوع اگزما است و می‌تواند پوست سر را درگیر کند. با این وجود، یکی از انواع اصلی اگزما که علائم آن روی پوست سر پدیدار می‌گردد، درماتیت سبورئیک است. این بیماری باعث پوسته پوسته شدن نواحی دارای غدد چربی زیاد مانند پوست سر، صورت و بالای کمر می‌شود.
انواع اگزمای پوست سر
اگزمای پوست سر می‌تواند نشانه هرکدام از بیماری‌های پوستی زیر باشد:
درماتیت سبورئیک
درماتیت سبورئیک (درماتیت سبوره) یکی از انواع اگزما است که روی پوست سر ایجاد می‌شود و در بزرگسالان و در سنین ۳۰ تا ۶۰ سالگی شیوع بیشتری دارد.
علت بروز این بیماری به طور دقیق مشخص نیست اما محققین احتمال می‌دهند قارچ مالاسزیا ممکن است در ایجاد آن نقش داشته باشد. این قارچ روی پوست همه افراد زندگی می‌کند اما در بعضی افراد می‌تواند باعث ایجاد نوعی پاسخ ایمنی شود. این پاسخ، بروز التهاب و خارش را به دنبال دارد.
درماتیت سبورئیک شایع‌ترین نوع اگزما در کودکان است که به بیماری کلاه گهواره‌ای معروف است. پوسته‌های ضخیم و چسبنده به رنگ زرد یا مایل به قهوه‌ای از مهم‌ترین علائم این بیماری در نوزادان به شمار می‌روند.
درماتیت آتوپیک
درماتیت آتوپیک نوعی التهاب پوستی مزمن است که می‌تواند روی پوست سر و سایر نواحی بدن ایجاد شود. خشکی، التهاب و خارش نشانه‌های اصلی آن هستند.
این بیماری ممکن است در طول زندگی فرد ادامه داشته باشد.
درماتیت تماسی
درماتیت تماسی زمانی ایجاد می‌شود که پوست، در اثر تماس با یک ماده محرک یا حساسیت‌زا، دچار علائم خاصی نظیر قرمزی، التهاب و خارش شود. بهترین روش پیشگیری و درمان درماتیت تماسی، تشخیص ماده محرک و حساسیت‌زا و دوری از آن است.
علت بروز اگزمای پوست سر چیست؟
عوامل متعددی در بروز اگزمای پوست سر نقش دارند از جمله:
- در درماتیت سبورئیک، سیستم ایمنی بدن به قارچ مالاسزیا که روی پوست وجود دارد، واکنش بیش از حد نشان می‌دهد.
- درماتیت آتوپیک، معمولا با توجه به سابقه خانوادگی و عوامل محیطی ایجاد می‌شود.
- در درماتیت تماسی، علائم پوستی در اثر واکنش به یک ماده حساسیت‌زا (آلرژن) یا محرک ایجاد می‌شود.
- نوسانات هورمونی می‌تواند رو فعالیت غدد چربی پوست سر اثر بگذارد و باعث عدم تعادل در تولید چربی شود. این امر در نهایت به بروز اگزمای پوست سر منجر خواهد شد. تغییرات هورمونی در دوران بلوغ، بارداری، قاعدگی یا یائسگی ممکن است باعث تشدید علائم یا عود بیماری شود.
چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به اگزمای پوست سر هستند؟
همه افراد ممکن است به این بیماری دچار شوند اما احتمال بروز آن در بعضی افراد بیشتر است. در صورت وجود شرایط زیر خطر ابتلا به اگزمای پوست سر افزایش می‌یابد:
- اختلال مصرف الکل
- آلرژی به برخی ترکیبات خاص به کار رفته در فرآورده‌های مراقبت از مو (مانند شامپوها، نرم‌کننده‌ها و رنگ موها)
- استفاده از فرآورده‌های مرقبت از پوست و موی حاوی الکل
- خستگی مفرط
- ابتلا به HIV/ ایدز
- اختلالات سیستم عصبی (مثل آسیب مغزی، بیماری پارکینسون و سکته مغزی)
- چاقی
- پوست خیلی خشک یا خیلی چرب
- استرس
تغییرات شدید آب و هوا و قرار گرفتن در معرض هوای سرد و خشک ممکن احتمال بروز اگزمای پوست سر در برخی افراد را بالا ببرد. حمام کردن و شنا کردن مکرر هم ممکن است باعث خشک شدن پوست سر و تحریک آن شود.
علائم اگزمای پوست سر
علائم اگزمای پوست سر به نوع آن بستگی دارد. برای تشخیص نوع اگزما بهتر است با پزشک صحبت کنید چون بسیاری از علائم بین انواع مختلف آن، مشترک است.
علائم درماتیت سبورئیک
- شوره سر
- ظاهر چرب یا مومی
- قرمزی پوست
- التهاب
- احساس سوزش
- تغییر رنگ پوست افراد دارای پوست روشن به زرد یا قرمز
- تیر‌ه‌تر یا روشن‌تر شدن پوست نسبت به پوست اطراف در افراد دارای پوست تیره
علائم درماتیت آتوپیک
- خشکی پوست
- خارش
- قرمزی
- درد
- ضخیم شدن پوست
علائم درماتیت تماسی
- قرمزی
- کهیر
- تاول یا زخم
- درد و سوزش
- خارش
- التهاب
- ضخیم، سفت یا چرمی شدن پوست
درمان اگزمای پوست سر
اگزما یک بیماری مزمن است که درمان قطعی ندارد. هدف درمان این بیماری، تسکین علائم دردناک و کاهش پوسته‌ها و التهابات است. انتخاب بهترین رویکرد درمانی به نوع اگزما بستگی دارد. در برخی موارد ممکن است بیماری را در خانه و با تغییر سبک زندگی درمان کرد. اما در بسیاری از موارد نیاز است رفع علائم و کنترل بیماری تحت نظر پزشک انجام شود.
به یاد داشته باشید که درماتیت سبورئیک و درماتیت آتوپیک ممکن است مادام‌العمر ادامه داشته باشند و به صورت کامل درمان نشوند. درماتیت تماسی معمولا پس از شناسایی و دوری از عامل محرک، برطرف خواهد شد.
درمان خانگی اگزمای پوست سر
روش‌های زیر می‌تواند در کنترل اگزمای پوست سر موثر باشد:
- شست‌و‌شو صحیح موها به صورت منظم
- عدم استفاده از محصولات و مواد حساسیت‌زا و محرک
- استفاده از شامپوها و نرم‌کننده‌های ملایم فاقد ترکیبات عطری یا مواد شیمیایی محرک
- اجتناب از حمام کردن با آب داغ
- مرطوب‌کردن پوست سر در طول شب با کرم‌های بدون نسخه، روغن نارگیل یا روغن بچه
- عدم استفاده از دمای بالای سشوار
- داشتن خواب کافی
- کاهش استرس
در صورت ابتلا به درماتیت اتوپیک یا درماتیت تماسی در انتخاب شامپو بسیار دقت کنید. سعی کنید از شامپوهای بدون ترکیبات حساسیت‌زا بهره ببرید.
درمان دارویی
در بعضی موارد لازم است برای تسکین علائم اگزمای پوست سر از دارو استفاده شود.
درمان دارویی درماتیت تماسی
برای درمان درماتیت تماسی معمولا پزشک داروهای زیر را تجویز می‌کند:
- آنتی‌هیستامین‌ها
- کورتیکواستروئیدهای موضعی
- استروئیدهای خوراکی
درمان دارویی درماتیت آتوپیک
در درمان درماتیت آتوپیک می‌توان از داروهای زیر کمک گرفت:
- استروئیدهای موضعی مانند کورتیکواستروئیدها
- داروهای بیولوژیک
- امولینت‌ها (مواد جاذب رطوبت)
- آنتی‌هیستامین‌ها
- داروهای موضعی غیر استروئیدی (مثل تاکرولیموس و پیمکرولیموس)
- نور درمانی
- داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی خوراکی
در صورت بروز عفونت پزشک ممکن است از آنتی‌بیوتیک خوراکی یا موضعی برای کنترل آن کمک بگیرد.
نکته: مصرف کوتاه مدت استروئیدهای موضعی مانند هیدروکورتیزون ۱ درصد می‌تواند به کاهش عود اگزمای پوست سر کمک کند اما از این درمان نباید بیش از ۲ هفته استفاده شود.
درمان درماتیت سبورئیک
درمان درماتیت سبورئیک شامل استفاده از فرآورده‌های موضعی جهت کاهش رشد قارچ، تسکین التهاب و از بین بردن پوسته‌ها است.
اولین مرحله شامل مراقبت از پوست سر و تمیز و هیدراته نگه داشتن آن طبق دستور پزشک است. جایگزین‌کردن شامپوهای خشن با شامپوهای ملایم و دارای pH متعادل برای کاهش تحریک پوست سر اهمیت فراوانی دارد.
فرآورده‌های مراقبت از موی متعددی برای کمک به رفع علائم درماتیت سبورئیک در بازار موجود است که بعضی از آن‌ها بدون نسخه هستند و بعضی باید با تجویز پزشک تهیه شوند. از جمله:
- محلول سالیسیلیک اسید و قطران زغال برای از بین بردن پوسته‌ها
- شامپوهای ضد شوره که حاوی زینک پیریتیون، سالیسیلیک اسید، کتوکونازول، سلنیوم سولفید، سولفاستامید، گوگرد (سولفور)، سیکلوپیروکس یا قطران زغال باشند.
- شامپوهای ضد قارچ
در موارد شدیدتر، استفاده از یک کورتیکواستروئید موضعی می‌تواند باعث تسکین التهاب، کاهش درد و خارش پوست سر شود. پزشک ممکن است از نوعی داروی موضعی برای سرکوب سیستم ایمنی استفاده کند که حاوی کورتیکواستروئید نیست (تاکرولیموس و پیمکرولیموس) و می‌توان از آن برای مدت طولانی‌تری استفاده کرد. در موارد بسیار شدید داروهای ضد قارچ خوراکی هم تجویز می‌شود.
در نوزادان مبتلا به بیماری کلاه گهواره، روغن بچه می‌تواند به شل کردن پوسته‌ها و افتادن آن‌ها حین شستشو کمک کند. معمولا این عارضه خود به خود طی چند ماه برطرف می‌شود.
پیشگیری از اگزمای پوست سر
اگزمای پوست سر معمولا دوره‌های عود و بهبودی مکرر دارد. با اینکه این بیماری درمان قطعی ندارد اما با انجام اقداماتی می‌توان به پیشگیری از شعله‌ور شدن بیماری و بروز عوارضی مانند عفونت و ریزش مو کمک کرد. روش‌های پیشگیری از اگزمای پوست سر شامل موارد زیر است:
- از محرک‌ها دوری کنید: تا حد امکان از مواردی که باعث عود علائمتان می‌شود مانند برخی فرآورده‌های مراقبت از مو، آب و هوای سرد یا حمام با آب داغ بپرهیزید
- پوست سرتان را نخارانید: این کار می‌تواند باعث تحریک پوست سر و بروز عفونت و ریزش مو شود.
- پوست سرتان را با ملایمت بشویید: شامپوهای دارویی را به آرامی روی سرتان ماساژ دهید و به خوبی آبکشی کنید
- در آب و هوای سرد، سرتان را گرم نگه دارید: آب و هوای سرد و خشک می‌تواند باعث تحریک پوست سر شود. در خارج از خانه از کلاه استفاده کنید.
- استرس را کاهش دهید: اگزمای پوست سر می‌تواند ناراحت‌کننده باشد. در نتیجه ممکن است شما دچار استرس شوید و این موضوع علائمتان را تشدید کند. بهتر است تکنیک‌های کنترل استرس مانند تنفس عمیق یا مدیتیشن را در برنامه روزانه خودتان بگنجانید.
- فرآورده‌های مراقبت از مو را به دقت انتخاب کنید: از شامپوها و نرم‌کننده‌هایی عطری یا محصولات حاوی الکل یا سولفات اجتناب نمایید. مصرف سایر محصولات مو مانند ژل و اسپری را هم محدود کنید.
بیشتر بخوانید: چرا باید از شامپوی بدون سولفات استفاده کنیم؟
سخن پایانی
اگزمای پوست سر، نوعی بیماری مزمن پوستی است که با التهاب و آسیب سد حفاظتی پوست مشخص می‌شود. آشنایی با انواع مختلف این بیماری برای تشخیص دقیق و درمان موثر آن ضروری است.
درمان اگزمای پوست سر بسته به علت بروز آن، شامل استفاده از داروهای موضعی و شامپوهای دارویی است. علاوه بر این، ایجاد برخی تغییرات در سبک زندگی هم می‌تواند در کاهش عود این بیماری تاثیر خوبی داشته باشد.
مشاوره با پزشک و بهره بردن از درمان‌های تجویزشده توسط او، بهترین راه کنترل و درمان اگزمای پوست سر به شمار می‌رود.
نظر و تجربه خود را بنویسید
اگر تجربه این بیماری را دارید یا سوالی درباره آن برای شما پیش آمده است، حتما در قسمت دیدگاه‌ها با ما در میان بگذارید.
