خارش پوست مشکلی بسیار شایع است که همه افراد در طول زندگی با آن درگیر می‌شوند. خارش مداوم پوست می‌تواند بسیار آزاردهنده باشد اما معمولا راه حل ساده‌ای برای رفع آن وجود دارد.
در این مقاله عوامل ایجاد خارش پوست و راهکارهای موجود برای برطرف کردن آن را بررسی خواهیم کرد. با ما همراه باشید.
خارش پوست چیست؟
خارش پوست احساسی است که می‌تواند دردناک و آزاردهنده باشد. این مشکل می‌تواند تنها به یک قسمت از بدن محدود شود یا در بخش‌های مختلف انتشار یابد. شود. خارش بدن دلایل متعددی دارد که از شایع‌ترین آن‌ها می‌توان مواجهه با یک ماده حساسیت‌زا، خشکی پوست، بارداری و واکنش بدن به یک دارو را نام برد. گاهی این وضعیت ممکن است نشانه یک بیماری زمینه‌ای باشد.
چه عواملی احتمال بروز خارش پوست را افزایش می‌دهند؟
شدت و تناوب خارش برای هر فرد با دیگری متفاوت است. شرایط زیر می‌تواند احتمال بروز خارش پوست را افزایش دهد:
- سن بالای ۶۵ سال
- ابتلا به آلرژی
- ابتلا به برخی بیماری‌های زمینه‌ای مانند اگزما، پسوریازیس یا دیابت
- بارداری
- دیالیز
علائم خارش پوست
اصلی‌ترین علامت خارش داشتن یک احساس ناراحت‌کننده روی پوست است که شما را مجبور کند برای رهایی از آن محل مورد نظر را بخارانید. اما خاراندن همیشه باعث برطرف شدن خارش نمی‌شود. اگر پوست را مکررا بخارانید، ممکن است دچار علائم دیگری نیز بشوید مانند:
- خشک شدن یا ترک خوردن پوست
- باقی ماندن آثار خراشیدگی
- ضخیم و چرمی شدن پوست
- درد موضعی در محل خارش پوست
- آسیب پوست و خونریزی
- عدم بهبودی، پوسته پوسته شدن و ترشح مایع زرد تا سفید رنگ از محل آسیب پوستی (عفونت)
- تغییر رنگ پوست به شکلی که از پوست اطرافش تیره‌تر یا روشن‌تر شود
- ایجاد بثورات پوستی برآمده یا متورم (التهاب)
- بروز برآمدگی‌های کوچک شبیه جوش روی پوست (پاپول)
- بروز برآمدگی‌های بزرگ در محل خارش
- ایجاد تاول یا برآمدگی‌های پر از مایع روی پوست
گاهی ممکن است خارش پوست را همراه با علائم دیگری مانند بثورات پوستی یا تورم پوست تجربه کنید. در بعضی موارد هم تنها علامت شما خارش است و هیچ نشانه دیگری وجود ندارد. پزشک می‌تواند علت اصلی را تشخیص دهد و با توجه به آن درمان‌های مناسب را تجویز کند.
علل خارش پوست
در بسیاری از موارد، تشخیص علت دقیق خارش دشوار است. خشکی پوست، بیماری‌های زمینه‌ای و حتی جنس الیاف لباس می‌توانند باعث بروز خارش در فرد شوند. در ادامه بعضی از شایع‌ترین دلایل بروز خارش بدن را بررسی خواهیم کرد.
درماتیت تماسی
پوست افراد مبتلا به درماتیت تماسی بر اثر تماس با مواد خاصی دچار التهاب و بثورات پوستی همراه با خارش می‌شود. فلزات به کار رفته در ساخت زیورآلات، مواد شیمیایی موجود در لوازم آرایشی و شوینده‌های لباس از جمله مهم‌ترین مواد حساسیت‌زا برای این افراد است.
خشکی پوست
اگر پوستتان خشک باشد، ممکن است دچار خارش پوست شوید. خشکی پوست در فصل زمستان و در مناطقی که آب و هوا خشک است، تشدید می‌شود. معمولا با بالا رفتن سن، این مشکل شیوع بیشتری پیدا می‌کند.
اگزما یا درماتیت آتوپیک
دلیل قطعی بروز اگزما مشخص نیست اما باعث ایجاد خارش شدید پوست می‌شود. لکه‌های خشک و پوسته پوسته یا یک ضایعه پوستی برجسته از علائم اصلی اگزما به شمار می‌روند. تحقیقات نشان می‌دهد بعضی از حساسیت‌های غذایی می‌توانند باعث تشدید اگزما شود.
بروز اگزما در کودکان نیز شایع است. سابقه خانوادگی آسم یا آلرژی، احتمال ابتلای کودک به اگزما را بیشتر می‌کند.
کهیر
معمولا در اثر آلرژی ایجاد می‌شود. ظاهر آن به شکل برجستگی‌های قرمز رنگی است که به تنهایی یا به صورت دسته‌ای روی پوست ظاهر می‌شوند و معمولا خارش دارد. استرس، گرما، ورزش یا مواجهه با نور آفتاب هم می‌تواند باعث ایجاد کهیر شود.
پسوریازیس
نوعی بیماری خود ایمنی است که باعث تولید بیش از حد سلول‌های پوستی می‌شود و لکه‌های ملتهب و خارش‌دار در سطح پوست ایجاد می‌کند.
داروها
بعضی داروها ممکن است باعث خارش پوست شوند بدون آنکه نشانه‌ای از بثورات پوستی یا تحریک پوست وجود داشته باشد. در صورت تشدید و تداوم خارش، حتما با پزشک خود صحبت کنید.
بعضی از داروهایی که ممکن است باعث خارش پوست شوند عبارت‌اند از:
- گروهی از داروهای کاهنده فشار خون به نام مهارکننده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACEIs) مانند لیزینوپریل
- بعضی آنتی‌بیوتیک‌ها
- بعضی داروهای ضد افسردگی
- بعضی داروهای شیمی درمانی
- آلوپورینول مورد استفاده برای بیماری نقرس
- آمیودارون مورد استفاده برای مشکلات ریتم قلب
- استروژن
خارش نوروپاتیک (عصبی)
سیستم عصبی شما در هنگام بیماری ممکن است دچار سردرگمی شود و به اعصاب پوست دستور بدهد حس خارش ایجاد کنند بدون اینکه دلیلی برای آن وجود داشته باشد. در این وضعیت بثورات پوستی وجود ندارد اما پوست شما ممکن است در اثر خارش زیاد تحریک شود و آسیب ببیند. بیماری‌های زیر ممکن است عامل بروز این نوع خارش باشند:
- زونا
- ام اس
- سکته مغزی
- تومور مغزی
- آسیب عصبی
خارش سایکوژنیک (ناشی از اختلالات روانی)
اگر پزشک نتواند علت فیزیکی برای خارش پوست تشخیص دهد، این احتمال وجود دارد که خارش پوست ناشی از برخی اختلالات روانی باشد. بعضی اختلالات روانی ممکن است حسی شبیه به حرکت چیزی رو پوست ایجاد کرده و فرد را وادار به خاراندن پوست خود کنند. در این نوع خارش بثورات پوستی وجود ندارد اما خاراندن زیاد ممکن است باعث آسیب به پوست شود.
شایع‌ترین دلایل خارش سایکوژنیک عبارتند از:
- افسردگی
- اضطراب
- اختلال وسواس فکری- عملی (OCD)
- سایکوز (روان‌پریشی)
- اختلال مو کنی (تمایل مکرر و غیرقابل مقاومت برای کندن موهای قسمت‌های مختلف بدن)
بارداری
خارش پوست یکی از مشکلاتی است که معمولا ۱۰ درصد زنان باردار با آن مواجه می‌شوند. اگر شدت خارش پوست خفیف باشد برای مادر و جنین خطرناک نیست و در اثر کشیده‌شدن پوست و تغییرات هورمونی ایجاد می‌شود.
خارش بدن، به‌ویژه در عصر و شب، ممکن است نشانه‌ای از مشکل جدی‌تری باشد. در این موارد، ضروری است که فرد باردار به پزشک مراجعه کند تا بررسی‌های لازم انجام شود.
بیماری‌های زمینه‌ای
خارش پوست معمولا دلیل ساده‌ای دارد، اما در بعضی موارد، اگر خارش برطرف نشود ممکن است علامت یک بیماری جدی باشد مانند:
- بیماری کلیوی
- بیماری کبدی
- بیماری تیروئید
- بعضی سرطان‌ها
- دیابت
- HIV
به طور معمول، خارش ناشی از بیماری‌های زمینه‌ای کل بدن را درگیر می‌کند.
کمبود ویتامین‌ها و مواد مغذی
کمبود برخی ویتامین‌ها و مواد مغذی در بدن نیز می‌تواند باعث خارش پوست شود. از جمله:
- ویتامین D
- ویتامین B12
- ویتامین A
- آهن
- اسیدهای چرب ضروری امگا-۳ و امگا-۶
معمولا علاوه بر خارش بدن علائم دیگری نیز مبنی بر کمبود این مواد مغذی در بدن فرد به وجود می‌آید. داشتن رژیم غذایی سالم و سرشار از این ویتامین‌ها و مواد مغذی می‌تواند از خارش پوست ناشی از کمبود این ترکیبات در بدن جلوگیری کند.
تشخیص علت خارش
اگر فرد مدتی است دچار خارش شده و نمی‌تواند علت آن را بیابد، بهتر است به پزشک مراجعه کند. اگر خارش پوست دارای علائم زیر باشد، باید فرد بلافاصله توسط پزشک مورد معاینه قرار گیرد:
- به صورت ناگهانی ایجاد شود.
- بیش از دو هفته طول بکشد.
- خارش باعث اختلال در خواب شود.
- کل بدن را درگیر کند.
- خارش همراه با علائم غیرعادی مانند تب، تعربق شبانه یا کاهش وزن بدون دلیل باشد.
- درمان تجویز شده توسط پزشک باعث بدتر شدن علائم شود.
- علائم عفونت مانند ترشح چرک، تهوع و استفراغ و تب ایجاد شده باشد.
پزشک می‌تواند با مشاهده پوست و پرسش درباره سایر علائم و آلرژی‌های احتمالی، دلیل بروز خارش را تشخیص دهد. همچنین ممکن است برای تشخیص بهتر از این موارد کمک بگیرد:
- آزمایش خون برای یافتن دلایلی مثل کم‌خونی یا مشکلات کبدی
- عکس اشعه ایکس از قفسه سینه برای نشانه‌های سرطان
- نمونه برداری برای تشخیص بیماری پوستی
درمان خارش پوست
درمان خارش پوست برای هر فرد متفاوت است و به دلیل بروز آن بستگی دارد. برای بهبود خارش پوست از روش‌های زیر استفاده می‌شود:
- استفاده از کرم، لوسیون یا پماد روی پوست: از کرم‌های کورتیکواستروئید معمولا برای درمان اگزما و پسوریازیس استفاده می‌شود. اشکال موضعی مسکن‌ها، آنتی‌هیستامین‌ها و داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی هم برای تسکین خارش کاربرد دارند. کاپسایسین، کالاندولا، آلوئه‌ورا و منتول هم از ترکیبات مورد استفاده در فرآورده‌های ضد خارش هستند.
- مصرف خوراکی داروی ضد خارش: آنتی‌هیستامین‌ها، کورتیکواستروئیدها، داروهای ضد افسردگی و داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی از جمله داروهای خوراکی مورد استفاده برای تسکین خارش هستند.
- توقف مصرف دارویی که باعث ایجاد خارش شده است با دستور پزشک
- درمان یا کنترل بیماری زمینه‌ای عامل خارش
- استفاده از درمان‌های غیردارویی برای تسکین خارش مانند طب سوزنی و نور درمانی
درمان خانگی خارش پوست
شما می‌توانید با مراقبت ویژه از پوست، خارش آن را کاهش دهید. رعایت نکات زیر می‌تواند در کنار درمان دارویی به تسکین خارش کمک کند.
- پس از استحمام هنگامی که پوستتان هنوز مرطوب است، از مرطوب‌کننده استفاده کنید.
- زمان استحمام را کاهش دهید و از آب داغ استفاده نکنید.
- از شوینده‌های ملایم و آب‌رسان استفاده کنید.
- محل خارش را چند بار در روز با یک پارچه خنک و مرطوب بپوشانید.
- مصرف مایعات را افزایش دهید.
- از لباس‌های با الیاف نرم و لوازم آرایش و مواد شوینده لباس مخصوص پوست‌های حساس استفاده کنید.
- از دستگاه بخور استفاده کنید.
- میزان استرس خود را کاهش دهید.
- به اندازه کافی استراحت کنید.
- بدنتان را خنک نگه دارید.
- به صورت منظم از کرم‌ها و لوسیون‌ها برای مرطوب نگه‌داشتن پوست و پیشگیری از خشکی آن استفاده کنید.
- برای جلوگیری از آفتاب‌سوختگی و آسیب ناشی از پرتوهای فرابنفش خورشید، ضد آفتاب بزنید.
خارش پوست در کودکان
خارش بدن علاوه بر بزرگسالان، کودکان را نیز درگیر می‌کند. از آنجایی که کودکان کنترلی روی خارش پوست خود ندارند، بیشتر و بیشتر محل مورد نظر را می‌خارانند و این چرخه باعث بدتر شدن علائم، در محل خارش خواهد شد. در صورتی که خارش پوست کودک ادامه دار باشد یا با قرمزی و تورم شدید همراه باشد، لازم است که فورا به پزشک مراجعه شود.
از مهم‌ترین دلایل خارش بدن کودک می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- گزش حشرات
- درماتیت تماسی
- اگزما
- عرق‌سوز شدن
- بیماری‌های زمینه‌ای مانند اختلالات تیروئید
بیشتر بخوانید: علت و درمان خارش پوست در کودکان
چه زمانی خارش بدن خطرناک است؟
خارش سراسری بدن می‌تواند نشان‌دهنده یک بیماری زمینه‌ای داخلی باشد. همچنین اگر خارش شدید پوست به صورت مزمن باشد و پس از دو هفته برطرف نشود، می‌تواند خطرناک باشد. در این مواقع سریعا باید به پزشک مراجعه کرد.
کلام آخر
عوامل متعددی ممکن است باعث ایجاد خارش پوست شوند از خشکی پوست تا کمبودهای تغذیه‌ای و برخی بیماری‌ها. در بیشتر مواقع، مراقبت‌های خانگی باعث تسکین و رفع خارش پوست می‌شوند. اما در صورت عدم تاثیر راهکارهای خانگی، بهتر است برای تشخیص علت خارش و دریافت بهترین درمان به پزشک مراجعه شود.
دیدگاه و تجربه شما
آیا تاکنون خارش پوستی شدید را تجربه کرده‌اید؟ علت و راهکار درمانی آن چه بود؟ لطفا تجربه و یا دیدگاه خود درباره خارش پوست را در قسمت دیدگاه‌ها با ما به اشتراک بگذارید تا از آن بهره‌مند شویم.
