گیاه آلوئه‌ورا قرن‌هاست که به دلیل خواص درمانی و فواید بسیار برای مراقبت از پوست، مورد استفاده قرار می‌گیرد. اثرات ضد التهابی، ضد باکتری، ضد ویروس، ضدعفونی‌کننده، محافظت از پوست و ترمیم‌کننده زخم این گیاه باعث کاربرد گسترده آن در بسیاری از محصولات آرایشی و بهداشتی شده است. آلوئه‌ورا یک مرطوب‌کننده عالی است و از خشکی پوست جلوگیری می‌کند. از این گیاه برای حفظ یکپارچگی پوست و پیشگیری از ایجاد زخم هم استفاده می‌شود.
در این مقاله پس از آشنایی مختصری با گیاه آلوئه‌ورا و ویژگی‌های آن، به بررسی خواص این گیاه برای پوست، نحوه استفاده و عوارض جانبی احتمالی مصرف موضعی آن خواهیم پرداخت.
گیاه آلوئه‌ورا چیست؟
آلوئه‌ورا، یک گیاه گوشتی (به این معنی که برگ آن حاوی مقادیر زیادی آب است)، چندساله و از تیره سوسنیان (لیلیاسه) است که ظاهری شبیه کاکتوس دارد و در مناطق دارای آب و هوای گرم و خشک می‌روید. این گیاه می‌تواند تا ارتفاع 120 سانتی‌متر رشد کند و طول برگ‌های نیزه‌مانند و سخت آن هم به 90 سانتی‌متر می‌رسد.
چرا استفاده از آلوئه‌ورا برای پوست مفید است؟
بیش از 75 ماده موثره فعال در ژل غلیظ و شفافی که درون برگ‌های آلوئه‌ورا وجود دارد، شناخته شده که هم‌افزایی آن‌ها، فواید گسترده این عصاره را موجب شده است. برای مثال، گلیکوپروتئین‌های موجود در ژل آلوئه‌ورا روند ترمیم پوست را با متوقف‌کردن درد و التهاب تسریع کرده و پلی‌ساکاریدهای آن رشد و ترمیم پوست را تحریک می‌کنند. به طور کلی اثرات آلوئه‌ورا بر روی پوست عمدتا در اثر عملکرد ضد التهابی و آنتی‌اکسیدانی این گیاه است.
از گذشته آلوئه‌ورا به دلیل خواص تسکین‌دهنده، مرطوب‌کننده و خنک‌کننده آن برای درمان مشکلات پوستی مختلفی مانند سوختگی‌های جزئی، آکنه، گزش حشرات، اگزما، پسوریازیس و … استفاده می‌شود. اگرچه این گیاه فواید بالقوه فراوانی دارد اما همه اثرات آن در مطالعات بالینی اثبات نشده و آگاهی از برخی فواید آن همچنان به صورت تجربی است.
ترکیبات فعال موجود در آلوئه‌ورا
آلوئه‌ورا حاوی 75 ماده موثره فعال شامل انواع ویتامین‌ها، آنزیم‌ها، مواد معدنی، قندها، ساپونین‌ها، اسیدهای آمینه، لیگنین و سالیسیلیک اسید است.
- ویتامین‌ها: آلوئه‌ورا حاوی ویتامین A (بتاکاروتن)، C و E است که همگی اثر آنتی‌اکسیدانی دارند. ویتامین B12 و اسید فولیک (B9) هم در این گیاه یافت می‌شوند.
- آنزیم‌ها: این گیاه حاوی 8 آنزیم است. در صورت مصرف موضعی، آنزیم برادی‌کینین موجود در آن باعث کاهش التهاب پوست می‌شود و سایر آنزیم‌ها هم به تجزیه قندها و چربی‌ها کمک می‌کنند.
- مواد معدنی: کلسیم، کروم، مس، سلنیوم، منیزیم، منگنز، پتاسیم، سدیم و زینک در این گیاه یافت می‌شوند.
- قندها: این گیاه حاوی مونوساکاریدها (گلوکز و فروکتوز) و پلی‌ساکاریدهایی است که از ژل موجود در برگ آن مشتق می‌شوند. به تازگی یک گلیکوپروتئین با خواص ضد حساسیت و یک ترکیب ضد التهاب نیز از ژل آلوئه‌ورا استخراج شده است.
- آنتراکینون‌ها: آنتراکینون‌ها ترکیبات فنولی هستند که به عنوان ملین شناخته می‌شوند. در آلوئه‌ورا 12 نوع آنتراکینون وجود دارد که بعضی از آن‌ها خواص ضد درد، ضد باکتری و ضد ویروس دارند.
- اسیدهای چرب: در آلوئه ورا 4 نوع استروئید گیاهی وجود دارد که همگی اثر ضد التهابی دارند. بعضی از آن‌ها ممکن است اثرات ضد درد و ضد عفونی‌کننده هم نشان دهند.
- هورمون‌ها: هورمون‌های موجود در این گیاه به ترمیم زخم کمک می‌کنند و اثر ضد التهابی دارند.
- سایر ترکیبات: آلوئه‌ورا حاوی 20 آمینواسید مورد نیاز بدن انسان است. همچنین سالیسیلیک اسید نیز در این گیاه یافت می‌شود که دارای خواص ضد التهابی و ضد باکتری است. لیگنین موجود در آلوئه‌ورا باعث افزایش جذب سایر ترکیبات به‌کاررفته در فرآورده‌های موضعی می‌شود. ساپونین‌ها هم ترکیبات صابونی و دارای خواص پا‌ک‌کننده و ضد عفونی‌کننده هستند.
فواید آلوئه‌ورا برای پوست
مصرف موضعی آلوئه‌ورا می‌تواند به تولید کلاژن، محافظت از پوست و درمان عفونت‌ها کمک کند. از خواص این گیاه برای پوست می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- خاصیت ضد التهابی آلوئه‌ورا به کاهش درد و تورم زخم‌ها و جراحات کمک می‌کند.
- به تولید و آزادسازی کلاژن کمک می‌کند.
- سرعت ترمیم زخم را افزایش و احتمال ایجاد اسکار (جای زخم) را کاهش می‌دهد.
- طول مدت بهبودی سوختگی‌های درجه اول و درجه دوم را کمتر می‌کند.
- در کمک به درمان عفونت‌های قارچی و باکتریایی پوست موثر است.
- اثر آنتی‌اکسیدانی این گیاه به ترمیم آسیب ناشی از نور خورشید کمک می‌کند و سرعت پیری پوست را کاهش می‌دهد.
- از پوست در برابر آسیب ناشی از پرتودرمانی محافظت می‌کند.
- آب زیاد موجود در آلوئه‌ورا به آبرسانی و نرم و مرطوب‌کردن پوست کمک می‌کند.
- باعث افزایش انعطاف‌پذیری پوست می‌شود.
- روی بثورات پوستی و آفتاب‌سوختگی اثر خنک‌کننده دارد.
- با افزایش خاصیت کشسانی پوست می‌تواند علائم پیری را به تاخیر بیندازد.
آلوئه‌ورا برای درمان کدام مشکلات پوستی مؤثر است؟
فواید متعدد آلوئه‌ورا برای پوست آن را به درمان مناسبی برای آسیب‌ها و بیماری‌های پوستی مختلفی تبدیل کرده است؛ از جمله:
- آکنه
- درد و تورم ناشی از آفتاب‌سوختگی
- سوختگی‌های جزئی
- بریدگی‌ها یا زخم‌های پوستی
- برخی عفونت‌های قارچی پوست
- اگزما
- آسیب پوستی ناشی از نور خورشید یا مواد شیمیایی
- گزش حشرات
آیا آلوئه‌ورا باعث روشن شدن پوست می‌شود؟
مطالعات محدودی نشان داده‌اند که بعضی مواد شیمیایی موجود در گیاه آلوئه‌ورا می‌توانند باعث روشن‌کردن پوست شوند. این ترکیبات با تخریب سلول‌های رنگدانه (ملانین) موجود در پوست و پیشگیری از تشکیل رنگدانه‌های جدید، ظاهر لکه‌های تیره را بهبود می‌بخشند. با اینکه شواهد علمی کمی برای تایید اثر روشن‌کنندگی پوست آلوئه‌ورا وجود دارد اما مصرف‌کنندگان اثربخشی این گیاه در کاهش لکه‌های تیره پوست را گزارش کرده‌اند.
طرز استفاده از آلوئه‌ورا برای پوست
برای مصرف موضعی آلوئه‌ورا می‌توانید خودتان ژل درون برگ گیاه را استخراج کنید یا از ژل‌های آماده مصرف موجود در بازار استفاده کنید. محصولات فراوانی هم به شکل پماد، کرم و لوسیون در بازار وجود دارند که حاوی آلوئه‌ورا به عنوان ماده موثره هستند.
ژل آلوئه‌ورا برای همه انواع پوست به ویژه پوست خشک و حساس مناسب است. افراد دارای پوست چرب و مستعد آکنه هم می‌توانند برای درمان بسیاری از مشکلات پوستی از آن استفاده کنند.
مطالعات احتمال بروز عوارض جانبی در اثر استفاده موضعی از آلوئه‌ورا را بسیار ناچیز گزارش کرده‌اند. با این وجود می‌توانید پیش از مصرف این ماده تست پچ پوستی انجام دهید تا از عدم حساسیت به آن مطمئن شوید. به این منظور مقدار کمی از ژل را روی پوست قسمت داخلی بازو بمالید و 24 ساعت صبر کنید. اگر علائم حساسیت پوستی مانند خارش و قرمزی پوست ایجاد نشد، می‌توانید از آن استفاده کنید.
در ادامه روش مصرف ژل آلوئه‌ورا برای اهداف آرایشی و درمانی مختلف را بررسی خواهیم کرد.
سوختگی‌ها
برای سوختگی‌های جزئی، از ژل آلوئه‌ورا تا سه بار در روز روی ناحیه درگیر بمالید. ممکن است لازم باشد روی آن را با گاز بپوشانید.
آفتاب‌سوختگی
ژل آلوئه‌ورای خنک را دو یا سه بار در روز روی ناحیه آفتاب‌سوخته بمالید. می‌توانید از این ماده تا زمان بازگشت رنگ پوست به حالت عادی و برطرف‌شدن التهاب استفاده کنید.
بریدگی‌ها
می‌توانید تا سه بار در روز از ژل آلوئه‌ورا روی بریدگی‌های کوچک استفاده کنید. ساختار مولکولی این ماده به ترمیم سریع زخم و کاهش احتمال بروز جای زخم کمک می‌کند.
خشکی پوست
ژل آلوئه‌ورا به راحتی جذب پوست می‌شود و می‌تواند به عنوان مرطوب‌کننده برای حفظ رطوبت درون پوست استفاده شود. به این منظور، پس از استحمام در حالی که هنوز پوست‌تان کمی مرطوب است یک لایه نازک ژل آلوئه‌ورا روی آن بمالید. گاهی ممکن است باقی‌ماندن طولانی‌مدت ژل خالص آلوئه‌ورا روی پوست باعث خشکی آن شود. در این صورت بهتر است پس از 10 دقیقه آن را با آب خنک بشویید و از محصولات حاوی این ماده استفاده کنید.
تبخال
آلوئه‌ورا ممکن است به درمان ویروس هرپس که علت زمینه‌ای بروز تبخال است، کمک کند. می‌توانید مقدار کمی ژل آلوئه‌ورا را دو بار در روز روی تبخال بزنید.
اگزما
اثر مرطوب‌کننده آلوئه‌ورا می‌تواند به تسکین خشکی و خارش پوست ناشی از اگزما کمک کند. مقدار کمی از ژل را روی پوست بمالید و اجازه دهید 5 تا 10 دقیقه باقی بماند. سپس با آب سرد بشویید و به آرامی خشک کنید.
پسوریازیس
همانند اگزما، آلوئه‌ورا می‌تواند التهاب و خارش ناشی از پسوریازیس را نیز تسکین دهد. برای گرفتن نتیجه بهتر، ژل را دو بار در روز روی ناحیه درگیر بمالید.
آکنه التهابی
ژل آلوئه‌ورا به دلیل داشتن اثر ضد التهاب می‌تواند آکنه‌های التهابی را درمان کند. ژل را سه بار در روز با استفاده از یک گوش‌پاک‌کن مستقیما روی جوش بزنید.
گزش حشرات
ناحیه درگیر را با آب و صابون بشویید و با دستمال کاغذی به آرامی خشک کنید. ژل آلوئه‌ورا را روی ناحیه گزش بمالید و اجازه بدهید 15 تا 20 دقیقه باقی بماند.
شوینده صورت
پس از شستن دست‌ها، با استفاده از نوک انگشتان مقدار کمی از ژل را روی صورت بمالید و با حرکات دایره‌ای همه صورت را ماساژ دهید تا پاکسازی کامل شود. سپس پوست را با آب خنک بشویید و به آرامی خشک کنید.
تونر
برای ساختن تونر، آب و ژل آلوئه‌ورا را به نسبت 2 به 1 مخلوط کنید و در یک شیشه مقاوم در برابر نفوذ هوا بریزید و در یخچال نگهداری کنید. پیش از مصرف بطری را به خوبی تکان دهید و مخلوط را با استفاده از پنبه روی پوست بمالید.
نکات مهم در مصرف آلوئه‌ورا روی پوست
پیش از مصرف آلوئه‌ورا روی پوست، به این نکات مهم دقت کنید:
- مصرف موضعی ژل آلوئه‌ورا ایمن است اما نباید روی زخم‌های باز یا عمیق استفاده شود: برخی شواهد نشان می‌دهند که استفاده از آلوئه‌ورا روی زخم‌های عمیق ناشی از جراحی، ممکن است قابلیت طبیعی پوست برای ترمیم را کاهش دهد.
- این ژل به ندرت ممکن است باعث ایجاد واکنش آلرژیک و بروز بثورات پوستی شود: در صورت بروز بثورات پوستی، مصرف ژل را متوقف کنید.
- از ژل آلوئه‌ورا روی پوست دچار عفونت استفاده نکنید: با اینکه این ماده خواص ضد میکروبی دارد اما لایه محافظی که ایجاد می‌کند ممکن است فرآیند ترمیم را مختل کند و باعث وخیم‌شدن عفونت شود.
- برای مصرف طولانی مدت، حتما با پزشک مشورت کنید: اغلب مطالعاتی که در زمینه فواید آلوئه‌ورا برای پوست انجام شده، نتایج مصرف کوتاه‌مدت آن را گزارش کرده‌اند؛ بنابراین توصیه می‌شود در مورد مصرف این عصاره برای مدت طولانی، حتما با پزشک مشورت کنید.
عوارض جانبی آلوئه‌ورا
استفاده از ژل آلوئه‌ورا ممکن است باعث بروز عوارض جانبی زیر روی پوست شود:
- قرمزی
- خارش
- سوزش
- گزگز
توجه: ژل آلوئه‌ورای خالص اگر برای مدت طولانی روی پوست باقی بماند ممکن است باعث خشکی آن شود.
استفاده موضعی از آلوئه‌ورا ممکن است جذب کرم‌های استروئیدی مثل هیدروکورتیزون را افزایش دهد. درصورت حساسیت به گیاهان خانواده سوسنیان (لیلیاسه) از مصرف آلوئه‌ورا بپرهیزید.
سخن پایانی
آلوئه‌ورا یک درمان طبیعی برای بسیاری از مشکلات پوستی محسوب می‌شود. این گیاه برای همه انواع پوست مناسب است و می‌توان از آن برای مرطوب‌کردن پوست خشک یا چرب، درمان زخم‌ها و سوختگی‌ها و کاهش جای جوش استفاده کرد. با این وجود، شواهد علمی کافی برای حمایت از همه فواید ذکر شده برای این گیاه وجود ندارد؛ اگرچه مصرف موضعی آن ایمن است.
اگر پس از چند روز مصرف موضعی آلوئه‌ورا برای درمان مشکلات پوستی هیچ بهبودی مشاهده نکردید، به پزشک مراجعه کنید. پزشک می‌تواند به رفع نگرانی‌های شما در زمینه سلامت پوست‌تان کمک کند.
منابع:
,mountsinai.org/health-library/herb/aloe
,ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2763764
,ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6330525
,dermnetnz.org/topics/aloe-vera-and-the-skin
,skinkraft.com/blogs/articles/aloe-vera-for-skin
,medicalnewstoday.com/articles/aloe-vera-for-face
,medicalnewstoday.com/articles/how-to-use-aloe-vera
,healthline.com/health/skin/aloe-vera-for-dark-spots
,healthline.com/health/beauty-skin-care/aloe-vera-for-face
