آیا سورفکتانت در شامپوها فقط وجود دارد یا سایر مواد شوینده نیز حاوی این ماده هستند؟ انواع سورفکتانت کدماند و تاثیری که سورفکتانت در شامپو بر پوست و مو میگذارد چیست؟ درنهایت در مورد تقسیمبندی سورفکتانتهای شامپو صحبت خواهیم کرد. برای کسب اطلاعات سودمند دراینباره با ما همراه باشید.
مبحث سورفکتانت در شامپو را بهتر است با ارائه تعریفی برای خود واژه سورفکتانت آغاز کنیم. سورفکتانت (مخفف عبارت Surface Active Agent) در لغت به معنای ماده فعال سطح است. هر مولکول سورفکتانت در ساختار خود دارای دو بخش به نامهای بخش آبدوست و بخش آبگریز است که بخش آبدوست در مکانیسم عملکرد یک سورفکتانت به سمت آب جهتگیری و بخش آبگریز یا چربیدوست (که دارای زنجیره هیدروکربنی 12 تا 18 کربنه است) به سمت چربی کشیده میشود. بدین ترتیب مولکولهای سورفکتانت سطح موردنظر را احاطه کرده و تحت تأثیر عملکرد خود قرار میدهند.
حال ببینیم آیا سورفکتانت در شامپوها فقط وجود دارد یا سایر مواد شوینده نیز حاوی این ماده هستند؟ انواع سورفکتانتها کدماند و تاثیری که سورفکتانت در شامپو بر پوست و مو میگذارد چیست؟ درنهایت در مورد تقسیمبندی سورفکتانتهای شامپو صحبت خواهیم کرد. برای کسب اطلاعات سودمند دراینباره با ما همراه باشید.
فهرست مطالب
Toggleسورفکتانت در مواد شوینده
سورفکتانت را میتوان پایه و اساسی برای تهیه و ساخت مواد شوینده در نظر گرفت. در حقیقت تمام مواد شوینده از جمله مواد شوینده به شکل محلول همچون انواع شامپوها و مایعهای ظرفشویی، مواد شوینده به شکل پودری همچون انواع پودر لباسشویی، شویندههای به شکل خمیری همچون خمیردندان و شویندههای به شکل ژل همچون ژلهای دستشویی بر مبنای سورفکتانتها و مکانیسم عمل آنها فعالیت میکنند.
همانطور که گفتیم سورفکتانتها دارای دو بخش آبدوست و آبگریز هستند که به هنگام عملکرد بهعنوان یک ماده شوینده بخش آبگریز آنها به چرک یا چربی موجود بر روی سطح متصل میشود و بخش آبدوست به مولکولهای آب میپیوندند. در این حالت فرآیند پاکسازی لکه و چربیها به این صورت ادامه مییابد که چربی موجود بر روی سطح بهصورت تکهتکه درآمده و همچون ذرات بسیار ریز کلوئیدی در آب معلق میشود. این ذرات معلق سپس از طریق آب شستشو داده شده و از سطح لباسها، دستها یا از روی موها، سطح سر و بدن پاک میشوند. در حالت کلی میتوان ویژگیهایی به شرح زیر را برای سورفکتانتها در نظر گرفت که این ویژگیها باعث میشوند که استفاده از آنها بهعنوان پایه و اساسی برای ساخت شویندهها مطرح باشد:
– سورفکتانتها خاصیت جذب بین سطحی بسیار خوبی دارند.
– ساختار مولکولهای سورفکتانت دوبخشی و دارای بخش آبگریز و آبدوست است.
– انحلالپذیری سورفکتانتها بالاست.
– این مواد فعال سطح توانایی تشکیل Micelle دارند.
– سورفکتانتها قادر به جهتگیری در سطح تماس مایعی قطبی با یک مایع ناقطبی هستند.
انواع سورفکتانتها
در حالت کلی سورفکتانتها به چهار دسته سورفکتانتهای کاتیونیک، آنیونیک، آمفوتریک و سورفکتانتهای غیریونی تقسیم میشوند، که در ادامه توضیح کوتاهی در مورد هر یک از این دستهها میآوریم.
سورفکتانتهای کاتیونیک و آنیونیک
در سورفکتانتهای کاتیونیک بخش فعال سطحی دارای بار مثبت و در سورفکتانتهای آنیونیک دارای بار منفی است. در حالت کلی سورفکتانتهای کاتیونیک و آنیونیک را میتوان با هم ناسازگار در نظر گرفت و بدین ترتیب شویندههای دارای سورفکتانتهای کاتیونیک نیز با شویندههای تشکیل شده بر مبنای سورفکتانتهای آنیونیک سازگار نیستند.
سورفکتانتهای آنیونیک از جمله ارزانترین دسته در میان سایر سورفکتانتها هستند و از این رو استفاده از آنها در تهیه و ساخت انواع شویندهها بسیار مقرونبهصرفه و دارای منفعت اقتصادی است. اما سورفکتانتهای آنیونیک علیرغم قدرت بالای کف کنندگی و نشان دادن عملکرد عالی در پاککنندگی انواع لکه و چربیها موجب تحریک پوست و مو میشوند و ازاینرو استفاده از آنها بهعنوان سورفکتانت در شامپو مورد توصیه نیست. از جمله سورفکتانتهای آنیونیک میتوان به سدیم لوریل اتر سولفات، سدیم لوریل سولفات، تری اتانول آمین و … اشاره کرد. در این میان سورفکتانتهای کاتیونیک قدرت پاککنندگی کمی داشته ممکن است تحریک پوستی ایجاد کنند اما حالت پذیری مو را نیز ممکن میسازند.
سورفکتانتهای آمفوتریک و غیر یونی
سورفکتانتهای آمفوتریک میتوانند با تمام سایر سورفکتانتها ترکیب و مورد استفاده قرار گیرند. هر چند که قدرت پاککنندگی این نوع سورفکتانتها کم است اما تحریکات پوستی ایجاد نمیکنند. سورفکتانتهای غیر یونی نیز دارای خاصیت کف کنندگی و پاککنندگی ضعیفی هستند اما ترکیب آنها با سورفکتانتهای آنیونیک میتواند بهبود خوبی را در خاصیت کف کنندگی این نوع سورفکتانتها ایجاد کند.
عوارض سورفکتانتها برای پوست و مو
مبحث سورفکتانت در شامپو از اهمیت زیادی برخوردار است چرا که شامپو از جمله فرآوردههای شویندهای محسوب میشود که تقریباً بهصورت روزانه مورد استفاده قرار میگیرد. همانطور که در ابتدای متن نیز بدان اشاره کردیم سورفاکتانتها مبنا و اساس ساخت و تولید انواع شویندهها از جمله شامپوها هستند. هر چند که این ترکیبات خاصیت پاککنندگی و کف کنندگی خوبی دارند اما متاسفانه موجب ایجاد تحریک در پوست و مو میشوند.
در بخش توضیح انواع سورفکتانتها اشاره کردیم که سورفکتانتهای آنیونیک هر چند قدرت کف کنندگی و پاککنندگی خوبی از خود نشان میدهند اما تحریککنندگی بالایی نیز دارند و درصورتیکه در سورفکتانت در شامپوهای دارای سورفکتانتهای آنیونیک زیاد شود استفاده از آنها میتواند سبب ایجاد خشکی، التهاب و خارش در پوست سر و بدن شود.
از سورفکتانتهای کاتیونیک نیز در ساخت نرمکنندههای مو استفاده میکنند چراکه این نوع سورفکتانتها نیز موجب ایجاد تحریکات پوستی شده و نمیتوانند به عنوان سورفکتانت در شامپو استفاده شوند اما در مورد استفاده در ترکیب نرمکنندهها چون حالت پذیری مو را بهبود میدهند استفاده از آنها مورد توصیه است. شاید با خواندن این بخش از مقاله متوجه شده باشید که چرا اغلب متخصصان پوست و مو تاکید میکنند که از تماس نرمکنندهها با ریشهها و پوست سر خودداری و از آنها تنها در مورد ساقه موهایتان استفاده کنید.
سورفکتانت در شامپو مناسب با توجه به آنچه در بالا گفته شد میتواند ترکیبی از سورفکتانتهای غیریونی و سورفکتانتهای آنیونیک باشد. این دو سورفکتانت مکمل یکدیگر بوده و میتوانند معایب هم را پوشش و مزیتهای هم را تشدید کنند چرا که سورفکتانتهای یونی قدرت کف کنندگی و پاککنندگی ضعیفی دارند اما محرک پوست و مو نیستند و سورفکتانتهای آنیونیک نیز به صورت کاملاً برعکس قدرت پاککنندگی و کف کنندگی بالایی دارند و در کنار آن موجب ایجاد تحریکات پوست و مو میشوند.
سورفکتانتهای آمفوتریک خاصیت پاککنندگی ملایمی دارند و با سایر سورفکتانتها ترکیب شده و ترکیبات پایداری ایجاد میکنند. استفاده از این نوع سورفکتانت در شامپو میتواند شامپوی مناسبی برای افرادی که هر روز موهای خود را شسته و موهای خیلی چربی ندارند مفید باشد.
تقسیم بندی سورفکتانتهای شامپو
درنهایت میتوان گفت سورفکتانتهای شامپوی مناسب میتوانند شامل ترکیبی از سورفکتانتهای غیر یونی و آنیونیک، سورفکتانتهای آمفوتریک و آنیونیک، سورفکتانتهای آمفوتریک و کاتیونیک و سورفکتانتهای آمفوتریک و غیر یونی باشند. ما در کمپانی شهر عطر در زمینه تولید شامپوهای گیاهی فاقد سولفات، فاقد پارابن، فاقد سیلیکون، فاقد دی اکسان و هرگونه مواد شیمیایی فعالیت میکنیم و میتوانیم شامپوهایی با قدرت پاککنندگی و کف کنندگی بالا و درعینحال غیر مضر برای پوست و موی شما تولید و عرضه کنیم.